Een actievere houding van rechtshulpverleners kan de zorgen van rechtzoekenden verlichten, menen onderzoekers Arnt Mein en Freek de Meere. In hun onderzoeksrapportage ‘Motieven van burgers om (niet) naar de rechter te gaan’ pleiten ze voor een betere voorlichting over alternatieve oplossingen en het verloop van een zitting.
In het verlengde hiervan opperen de onderzoekers het opzetten van een onafhankelijk loket, gekoppeld aan een rechtbank. Hier moeten de Rechtspraak en rechtshulpverleners samenwerken om rechtzoekenden advies op maat te geven.
‘De afweging van rechtzoekenden om een juridisch probleem aan de rechter voor te leggen, omvat meer dan een simpele kosten-batenafweging’, zeggen de onderzoekers. Zowel materiële aspecten, zoals de kosten van rechtsbijstand tegenover een financiële compensatie, als immateriële aspecten spelen volgens hen een rol. Bij die laatste gaat het om de benodigde tijd en moeite tegenover zaken als eerherstel, erkenning en morele genoegdoening. Niettemin is van grote invloed of de rechtzoekende verzekerd is voor rechtsbijstand of lid is van een belangenorganisatie, zoals een vakbond.
Voor het onderzoek werden veertig rechtzoekenden gevraagd naar hun wensen en ervaringen op het gebied van de Rechtspraak. Deze staan uitgebreid omschreven in de rapportage.
Homo juridicus
Het gangbare beeld van de tamelijk zelfredzame homo juridicus die informatie verzamelt, zich voorbereidt en een rationele afweging maakt, moet worden aangevuld met (twee) andere types. Naast het standaardtype onderscheiden de onderzoekers twee andere typen rechtzoekenden: de ‘rechtvaardigheidzoeker’ en de ‘ontgoochelde’.
Elk maakt een eigen afweging, stellen ze. De Rechtspraak zou rechtzoekenden meer op maat moeten bedienen. Zo zou de ‘rechtvaardigheidzoeker’ meer met beide benen op de grond kunnen worden gezet, zodat dit type uiteindelijk een realistischer en evenwichtiger afweging kan maken.
De ‘ontgoochelde’ moet juist worden aangemoedigd en ondersteund, zodat hij niet al bij voorbaat afhaakt. Ook voor rechtshulpverleners is daarbij een rol weggelegd, schrijven de onderzoekers.