De European Convention on the Profession of Lawyers is een diepgekoesterde wens van de CCBE, de organisatie van Europese balies. Volgens secretaris-generaal Philip Buisseret neemt de behoefte aan verdragsrechtelijke bescherming van advocaten alleen maar toe. ‘Er is helaas sprake van een groeiend aantal Europese landen waar de overheid dictatoriale trekjes vertoont en waar de toegang tot justitie, de vrijheid van meningsuiting en andere grondrechten niet altijd worden gerespecteerd.’
De ‘conventie over advocaten’ moet een aanvulling worden op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en rechtskracht krijgen in alle landen die – ook al is maar een klein stukje – Europees grondgebied hebben. Deze landen zijn verenigd in de Raad van Europa, die momenteel 47 leden kent. Ook Rusland, Turkije en Azerbeidzjan hebben zich aangesloten. Met name de landen aan de rand van Europa zijn zorgenkinderen, hoewel de CCBE inmiddels ook zijn ongerustheid heeft uitgesproken over de situatie van advocaten in Polen en Hongarije.
Het parlement van de Raad van Europa vroeg het Comité van Ministers begin dit jaar om zo’n conventie op te stellen. Een belangrijke stap, maar slechts een van vele die nodig zijn. Het ministerscomité laat zich eerst adviseren door vier Europese organisaties die actief zijn op het gebied van justitie en mensenrechten. Hoewel er twee positieve adviezen binnen zijn, is het nog niet zeker dat alle vier zich achter het plan zullen scharen.
Als alles goed gaat, benoemt het Comité van Ministers (de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten) een commissie van deskundigen die de conventie gaan voorbereiden. Vervolgens moet de uiteindelijke tekst worden goedgekeurd en aangenomen, waarna alle afzonderlijke lidstaten de conventie dienen te ratificeren.
Al met al neemt het hele traject nog meerdere jaren in beslag. Philip Buisseret hoopt dat het ministerscomité komend voorjaar de experts aan het werk zet. ‘Daarvoor moeten ook nog andere barrières worden geslecht. Er is budget nodig voor de commissie van experts. Verder speelt er een discussie met andere partijen die actief zijn op het gebied van mensenrechten. Die willen ook een conventie om hun positie te waarborgen.’
Journalisten
De conventie voor advocaten moet niet alleen een papieren tijger worden, het is ook de bedoeling daar een actief systeem voor monitoring aan te verbinden. Voor journalisten bestaat zo’n systeem al een paar jaar, het zogeheten Platform for the Protection of Journalism and Safety of Journalists. Dat verzamelt specifieke informatie over de bedreigingen waarmee journalisten in de diverse lidstaten te maken krijgen. ‘Een dergelijke waakhond is voor de advocatuur ook nodig,’ zegt Buisseret. ‘Die dient stelselmatig te publiceren met welke incidenten advocaten worden geconfronteerd. We hopen dat naming-and-shaming effectiever gaat zijn dan repressief beleid. Zie het als een lighthouse project.’
De CCBE heeft alle 45 aangesloten balies gevraagd te lobbyen bij hun eigen regering om de conventie van de grond te krijgen. In Nederland heeft de NOvA de ministers Dekker (Rechtsbescherming) en Blok (Buitenlandse Zaken) om steun gevraagd voor het project. ‘Advocaten vervullen een essentiële rol in de rechtsstaat door het bevorderen van toegang tot het recht en het beschermen van fundamentele rechten. In het vervullen van deze rol kunnen advocaten onder aanzienlijke druk komen te staan van de wetgevende en uitvoerende machten, in sommige gevallen ook de rechterlijke macht, en overige partijen,’ stelt de NOvA in een brief aan de bewindslieden.
