De strijd voor gerechtigheid

Deze stellingen luidden:

1) Als advocaat mag je alle wettelijke middelen aangrijpen om je cliënt bij te staan.

2) Het kabinet probeert de rol van de partijdige advocaat te minimaliseren.

Als reactie op deze stellingen heb ik de navolgende tekst voorgedragen:

1. De stelling ‘als advocaat mag je alle wettelijke middelen aangrijpen om je cliënt bij te staan’ stuit op weerstand. Vooral bij mensen die het begrip rechtsstaat nogal eenzijdig inkleuren en daarbij gemakshalve de wet opzijzetten.In artikel 10a lid 1 onder b Advocatenwet is opgenomen dat de advocaat bij de uitoefening van zijn beroep partijdig is bij de behartiging van de gerechtvaardigde belangen van zijn cliënt. En in Gedragsregel 2 sub 2 is opgenomen dat het belang van de cliënt, en geen enkel ander belang de wijze bepaalt waarop de advocaat zijn zaken behandelt. Beide bepalingen zijn imperatief ofwel dwingend van aard.

   Deze twee bepalingen, die de algemene norm als vervat in artikel 46 Advocatenwet invullen, brengen mee dat een advocaat alle wettige middelen moet aangrijpen om zijn cliënt bij te staan. Doet hij dat niet en verzuimt hij deze wettelijke plicht na te komen dan pleegt hij niet alleen verraad aan zijn cliënt, maar ondermijnt hij ook de rechtsstaat. Een rechtsstaat kan verder alleen optimaal functioneren bij een eerbiediging van het gezegde ‘du choc des opinions jaillit la vérité’. (In een botsing der meningen ontstaat de waarheid.) En het was per slot van rekening de Indiase dichter Rabindranath Tagore die treffend opmerkte dat in de strijd om de waarheid strijd vaak de enige waarheid is.

2. De stelling dat het kabinet de rol van de wettelijk verplichte partijdige advocaat probeert te minimaliseren, legt dus daarmee de bijl aan de wortels van de rechtsstaat. Het is ontnuchterend te beseffen dat onze regering daarmee in wezen geen haar verschilt van en precies hetzelfde doet als de radicale moslims in Pakistan, die hun woede en haat na de vrijspraak van de aanvankelijk wegens godslastering ter dood veroordeelde Asia Bibi nu ook richten op haar moedige advocaat. Deze moedige advocaat Saif-ul-Malook verdedigde haar met gevaar voor eigen leven. En terecht spreken wij onze afschuw uit over deze gang van zaken. Maar het is stuitend hypocriet het gebrek aan rechtsstatelijk elan in Pakistan te bekritiseren, en tegelijkertijd hier in ons land een afbraakprogramma naar Pakistaans model te verheerlijken. Het kabinet moet hierbij op zijn tellen passen. Want net als in de Franse tijd 1660-1790 toen de Franse Orde van Advocaten ontstond zijn we tot de dag van vandaag ‘chevaliers à loi’ ofwel ‘knights of the law’. En in ieder geval sinds ± 1780 staat de Franse Orde van Advocaten, waarvan de Nederlandse orde het spiegelbeeld is, te boek als een ‘organisation de combat’. Wij zijn dus als advocaten van oudsher een strijdbare component in deze samenleving. Wellicht ook de meest strijdbare. We zijn voor de duvel niet bang en we zullen dan ook ieder wettig middel aangrijpen en móéten aangrijpen om het kabinet duidelijk te maken dat het minimaliseren van de partijdige advocaat door onder meer lagere vergoedingen de maatschappij uiteindelijk duur komt te staan. Het minimaliseren van tegenspraak staat – zoals de geschiedenis heeft geleerd – gelijk aan het uitrollen van de rode loper voor weinig democratisch, autocratisch, dictatoriaal bestuur. De grimmige, geschoeide laars van de al dan niet gekozen ‘dictator’ die zich als een wolf in schaapskleren met kwakzalverij verhult in goedkope praat moge tijdelijk effectief zijn, maar uiteindelijk laten advocaten de strijdbijl niet liggen. Voorwaarts dus, ten strijde!

Het is dunkt mij geen overbodige luxe nog iets uitvoeriger stil te staan bij de lotgevallen van de Pakistaanse advocaat Saif-ul-Malook. Enkele dagen voor ons debat vluchtte hij naar ons land en vroeg politiek asiel aan. Via Italië kwam hij in Nederland aan. De Stichting Hulp Vervolgde Christenen (HVC) verleende hem hierbij hulp en bijstand. Malook zelf is moslim. Zijn cliënte Asia Bibi is christen. En volgens Malook was het heel moeilijk om uit te leggen waarom hij als moslim een christelijke vrouw als raadsman heeft bijgestaan (zie de Volkskrant 6 november 2018). En hij voegde er nog aan toe: ‘Het is een gevecht voor gerechtigheid.’

Zijn ontboezeming dat sprake was van een gevecht voor gerechtigheid deed mij eens te meer beseffen dat onze regering de verkeerde weg inslaat met maatregelen die hetzij financieel hetzij processueel-organisatorisch bijstand van een advocaat beperken. De Nederlandse orde van advocaten doet er daarom goed aan Saif-ul-Malook hulp aan te bieden en de regering te behoeden voor maatregelen die het gevecht voor gerechtigheid en de advocaten die dat gevecht voeren verzwakken.

Wij moeten het – in de woorden van wijlen Herman Schoordijk – niet onnodig met elkaar eens zijn. Maar verzet tegen snode rechtsstaat ondermijnende maatregelen behelst niets meer of minder dan een gevecht voor gerechtigheid.