Snelle beslechters

In een hoge toren vlak bij het Haagse station Mariahoeve zetelt De Geschillencommissie, de verzamelnaam voor tachtig instanties die adviseren, bemiddelen of een uitspraak doen bij klachten. Samen met de Consumentenbond en De Geschillencommissie richtte de Nederlandse orde van advocaten de Geschillencommissie Advocatuur op. Wat in 1999 begon als pilot, is nu een vaste commissie die vorig jaar 347 zaken behandelde, met een gemiddelde duur van drie maanden.

Op een donderdag in oktober treffen drie leden van de commissie elkaar in een vergaderzaal op de tweede verdieping van de Haagse toren om een aantal klachten te behandelen. Zittingsdagen kunnen ook in Eindhoven, Utrecht of Zwolle zijn. Uitgangspunt voor De Geschillencommissie is dat partijen niet onnodig hoeven te wachten. Soms kan het zijn dat ze wat verder moeten reizen, maar dan wordt de klacht wel eerder behandeld.

Nico Schaar, een van de drie commissieleden, is vandaag de voorzitter: dat is altijd een lid van de rechterlijke macht. Zo wil De Geschillencommissie haar onafhankelijkheid borgen. Tien keer per jaar leidt deze rechter de zittingen van de Geschillencommissie Advocatuur. Aan de brede kant van een vergadertafel neemt hij plaats in het midden. Links van hem zit een lid dat voorgedragen is door de Consumentenbond, Els Hoogeveen-de Klerk; rechts zit Nico Broers, een advocaat van AKD in Eindhoven die de NOvA naar voren schoof. Maar ze zitten er niet als vertegenwoordiger van hun achterban, benadrukken ze. Wel houden ze het belang van die groepen in hun achterhoofd. Een secretaris neemt plaats op de korte kant van de tafel. Zij zal bij de beraadslagingen over de zaken vandaag een adviserende stem hebben. Secretarissen zien alle uitspraken van de commissie en kunnen daardoor de eenheid bewaken.

Deze ochtend staan twee zaken op de planning die draaien om de kwaliteit van de dienstverlening door advocaten. De schade die de cliënt zegt geleden te hebben door toedoen van de advocaat mag bij deze klachten niet hoger zijn dan 10.000 euro. Twee ­cliënten hebben digitaal een klacht ingediend en betaalden ongeveer vijftig tot honderd euro klachtengeld; dat krijgen ze terug als ze in het gelijk worden gesteld. De advocaten van deze klagers hadden in hun algemene voorwaarden opgenomen dat klachten behandeld worden bij de Geschillencommissie Advocatuur. Als een advocaat niet die forum­keuze maakt, kunnen partijen toch de klachtenprocedure bij de Geschillen­commissie Advocatuur volgen via een akte van compromis, waarbij de deken vaak bemiddelt. Deze forumkeuze geldt dan voor dat ene geschil.

De advocaten hebben kunnen reageren met een verweerschrift. In de gevallen waarin nog een declaratie van de advocaat openstaat, moet de cliënt het bedrag in depot storten. Zo hebben advocaten de zekerheid dat hun nota’s voldaan worden als klachten worden afgewezen. Ook kunnen advocaten eventueel een tegenvordering instellen.

Vandaag komen de partijen bij elkaar om hun posities toe te lichten. Dat gebeurt in consumentenzaken standaard. Binnen een maand zal de commissie uitspraak doen. Dat levert een bindend advies op: hoger beroep is dus niet mogelijk.

Voor de partijen binnenkomen, bespreekt de voorzitter de zaak kort met zijn collega’s. De eerste klager is ontevreden over de uitkomst van een echtscheidingsprocedure en heeft de laatste rekening van zijn advocaat niet betaald. Dat bedrag staat nu in depot. Al naargelang de uitspraak van de commissie wordt dit gebruikt voor nakoming. ‘We zien vaak dat cliënten van advocaten teleurgesteld zijn over het vonnis van een rechter,’ zegt de voorzitter voor aanvang. ‘Daarin lezen ze dan “onvoldoende gemotiveerd verweer” en wijzen ze naar de advocaat.’ Maar in dit geval is er misschien meer aan de hand. De commissieleden benoemen welke vragen ze graag nog beantwoord zien. Dan loopt de secretaris naar buiten om de partijen te halen.

De cliënt wil als eerste zijn verhaal toelichten. ‘De kern van de hele zaak is dat mijn advocaat in gebreke is gebleven,’ zegt hij. De rechter had in de procedure ook gezegd dat het allemaal niet zo kon: de advocaat had zich gebrekkig voorbereid, diende stukken te laat in. Nu moet de man in hoger beroep.

Als de advocaat reageert, noemt hij punten die hij van belang acht voor de afweging. Ontvankelijkheid bijvoorbeeld. Volgens artikel 7 van het reglement moet de cliënt eerst een klacht indienen bij de betreffende advocaat. Dat is niet gebeurd. ‘Daar moet wel een beroep op gedaan worden,’ onderbreekt de voorzitter de advocaat. ‘Dat doe ik nu ter zitting,’ werpt de advocaat tegen. Dat is vrij laat, merkt de voorzitter op. ‘Dat moet bij eerste gelegenheid. En wat is uw materiële belang? De klager wil een uitspraak. Deze regel is opgesteld om te voorkomen dat een cliënt te snel naar De Geschillencommissie stapt. Ik wil niet op de zaak vooruitlopen, maar ik geef u dat wel mee.’

De advocaat beroept zich nog op ambtshalve toetsing. Verder moet hij raden wat de klacht nou precies is en dat vindt hij niet redelijk. ‘De beleving van de cliënt valt niet af te leiden uit de beschikking,’ stelt hij en hij wijst op successen die behaald zouden zijn in de procedure. Alle eerdere nota’s zijn voldaan, alleen die laatste niet. Dat roept volgens hem twijfel op over het motief: de man klaagt pas veel later over de kwaliteit van de dienstverlening. ‘Er is geen causaal verband tussen de procedure en de schade,’ zegt hij. Bovendien wordt de schade niet onderbouwd. ‘Ik heb bij herhaling aangeboden om de nota te crediteren en het gesprek aan te gaan. Alle handreikingen zijn afgewezen. Dat moet in de beoordeling betrokken worden,’ vindt de advocaat. ‘Ik wil hier wel graag een beslissing op.’

‘We kunnen een uitspraak doen,’ reageert de voorzitter. ‘Maar het reglement schrijft voor dat ik moet beproeven, zoals dat heet, of een schikking mogelijk is. Moeten we de behandeling even onderbreken om te kijken of u er op de gang uit kunt komen? Ik heb van de advocaat begrepen dat hij van zijn kant bereid is te kijken of dat lukt.’

De klager persisteert eerst in zijn eis. ‘Een schikking is ook dat beide kanten water bij de wijn doen,’ stelt de voorzitter. ‘U loopt ook een risico.’ Dat overtuigt de klant om de gang op te gaan. Binnen een paar minuten staan de heren weer in de vergaderkamer. ‘We zijn er niet uitgekomen,’ deelt de advocaat mee. Ze mogen de zaal weer verlaten. Een maand later krijgt de advocaat het vonnis in de bus. De commissie verklaart de klacht gegrond. Zijn laatste nota krijgt de advocaat niet betaald en hij moet het klachtengeld van zijn voormalig cliënt ad 77,50 euro vergoeden.

De commissie krijgt nog een tweede consumentenzaak voor haar kiezen. Daarin gaat het over de vraag of werkzaamheden binnen het voorschot vielen. De klager vindt ook dat de advocaat 17,50 euro te veel heeft gefactureerd. ‘Normaal gesproken breng ik rappelleren niet in rekening,’ zegt de advocaat. ‘Daar geef ik meneer een punt.’

Die tweede zaak is meteen de laatste consumentenzaak van de dag. Voor het commissielid dat voorgedragen is door de Consumentenbond zit het werk erop. In haar plaats schuift Frank Schop aan, een oud-advocaat en ondernemer die voorgedragen is door MKB Nederland. Dat is de enige zichtbare verandering voordat de volgende zaak zich aandient. Maar juridisch vormen de commissieleden ineens een arbitraal tribunaal. Zodra een ondernemer een klacht indient tegen een advocaat, of een advocaat een klacht heeft over een van zijn cliënten (particulieren dan wel ondernemingen) volgt geen bindend adviesprocedure, maar arbitrage. Zoals vereist in de wet, krijgen consumenten wel te horen dat ze ook kunnen kiezen voor een reguliere rechterlijke procedure bij deze forumkeuze. Als een consument verweer voert, kan er ook om een depot gevraagd worden, maar dan draait de zaak naar een bindend adviesprocedure. Weigert de consument het bedrag te deponeren bij de Geschillencommissie Advocatuur, dan blijft het arbitrage. Zaken waarbij ondernemers betrokken zijn, zijn sowieso arbitrage. Dan komt er ook geen bedrag in depot. Maar De Geschillencommissie deponeert na de uitspraak het arbitrale vonnis, waarmee via een exequatur een executoriale titel te krijgen is; die zekerheid heeft de klager dus in elk geval.

Verstekzaken komen ook voor: in 2017 werden 93 verstekvonnissen uitgesproken. Als er geen verweer gevoerd wordt, kijkt de voorzitter solo: is de eis goed onderbouwd, is er op de juiste wijze aangemaand? In de regel wordt de klacht dan toegewezen, met veroordeling in de kosten van de arbitrage. Binnen twee maanden kan de klager een uitspraak hebben. Een laagdrempelige incassoprocedure, noemt de Geschillencommissie Advocatuur het zelf.

In de eerste arbitragezaak van deze middag is wel verweer gevoerd. Voor de arbiters verschijnt een advocaat wiens declaratie onbetaald bleef. Zijn cliënt kwam niet in aanmerking voor een toevoeging; hij moest haar dus als betalende cliënt beschouwen. Het verweer van de vrouw: ik heb helemaal geen opdracht aan deze advocaat gegeven. Haar handtekening staat wel op pagina 2 van de opdrachtbevestiging, geeft ze toe, maar niet op pagina 1. Bovendien was ze in het buitenland op het moment dat de opdrachtbevestiging werd verzonden. Binnen een maand heeft de advocaat het arbitraal vonnis binnen: de vrouw moet de nota én de kosten van de arbitrage van 90 euro betalen.

In de tweede arbitragezaak lijkt geen verweer gevoerd te zijn, maar de cliënt verschijnt wel. De klagende advocaat, dezelfde als in de zaak ervoor, behandelde een letselschadezaak voor deze man. Zijn cliënt wilde op enig moment overstappen naar een andere advocaat. Bezwaar tegen de afgifte van het dossier had de advocaat toen niet gemaakt. Wel vroeg hij dat zijn kosten meegenomen zouden worden in de uiteindelijke kostenafwikkeling, wat op zich gebruikelijk is in letselschadezaken. De man krijgt uiteindelijk een schadevergoeding, maar de advocaat ziet zijn geld nooit.

Het verweer volgt bij zitting. ‘Ik ben bij hem weg,’ begint de voormalig cliënt met een armgebaar opzij. ‘Ik heb een andere advocaat, die zegt: wij zijn beter. Iemand die zoveel pijn en zoveel klachten heeft als ik, die trapt daarin. Ze hebben mij beloofd dat ik me geen zorgen hoefde te maken. Zij zouden alles regelen. Ik ben niet zo goed met lezen en schrijven. Toen ik die vijftigduizend euro kreeg van de verzekering heb ik gevraagd: is dat allemaal voor mij? Hoef ik niet nog iets te betalen? En zij zeiden van niet.’

De voorzitter suggereert dat de man dan een klacht moet indienen tegen de opvolgend advocaat. ‘Dus u zegt: ik wil niet betalen, want die andere advocaat zou dat regelen,’ vat de voorzitter samen. ‘Maar u blijft zelf verantwoordelijk voor de afspraak met uw eerste advocaat.’ Volgens de opvolgend advocaat zou de eerste advocaat te veel vragen; de verzekeraar wilde die kosten niet dekken.

‘Juridisch is het simpel: meneer is mijn opdrachtgever. Ik kwam erachter dat de zaak was afgewikkeld en dat ik niet was betaald. Dan wend ik me tot mijn cliënt; ik kan niet anders,’ reageert de advocaat. ‘Wel voel ik met hem mee. Hij wordt slachtoffer van een niet-correcte afhandeling door een collega, als het klopt wat hij zegt.’ Een schikking hoeft niet beproefd te worden. ‘Ik vind dat ik al genoeg gedaan heb,’ meent de advocaat. De cliënt hoopt nog op wat gratis advies van de voorzitter over wat hij moet doen met die andere advocaat. ‘Het is niet aan mij om u daarover te adviseren,’ antwoordt de voorzitter de man. Hij zit daar om samen met zijn medearbiters een oordeel te vellen. Dat oordeel luidt een maand later: betalen.