Met name het optreden van minister Dekker viel op en niet in positieve zin. De VVD-minister, in zijn betoog toch al vaak weifelend en zoekend naar woorden, deed een bewering die hij niet hard kon maken en wekte daarmee de verontwaardiging van de voltallige oppositie.
Volgens Dekker is herziening van het stelsel van rechtsbijstand nodig, waarbij hij inzet op ‘oplossingen in plaats van procedures’. Hij zei daarbij dat toevoegingen op procederen momenteel aanzienlijk hoger worden betaald dan toevoegingen voor advisering. Dat schoot zowel de Kamerleden als de publieke tribune – gevuld met advocaten – in het verkeerde keelgat. Feitelijk is de vergoeding voor adviseren en procederen gelijk, maar krijgt een advocaat een toeslag in geval van een procedure.
De bewering van Dekker versterkte het beeld dat hij het niet zo nauw neemt met de waarheid en niet altijd even ter zake kundig is. Vooral SP’er Michiel van Nispen reageerde als door een wesp gestoken. Eerder had hij Dekker al beschuldigd van ‘gejokkebrok’ en ‘halve waarheden en hele leugens’. Het incident leidde tot een korte schorsing en de constatering dat het debat niet binnen de aangewezen tijd zou kunnen worden afgerond. De minister moet nu eerst een aantal vragen schriftelijk beantwoorden, waarna het debat volgende week mondeling wordt voortgezet.
Rotpositie
Vooral D66 zag zich woensdag in een ongemakkelijke positie gemanoeuvreerd. De partij van rechters en advocaten weet zich door het regeerakkoord gebonden, maar maakt er geen geheim van niet gelukkig te zijn met de plannen van Dekker. Van Nispen strooide nog eens extra zout in de wond door ‘begrip te tonen voor de rotpositie van D66’.
Niettemin gaf D66-woordvoerder Maarten Groothuizen geen strobreed toe. Zijn fractie steunt de visie zoals Dekker die eind vorig jaar ontvouwde in zijn zogeheten contourenbrief. ‘Binnen het bestaande budgettaire kader hebben we een heel groot probleem op te lossen. Dat kost tijd en is ingewikkeld.’
Groothuizen is het eens met de keuze van Dekker voor een gefaseerde aanpak, maar maande hem wel tot haast. Die is nodig om de onderbetaalde sociale advocatuur snel tegemoet te komen. Groothuizen hoopt dat de introductie van rechtshulppakketten in allereerst het familierecht tot minder toevoegingszaken leidt. Op die manier ontstaat de financiële ruimte om de vergoedingen voor advocaten te verhogen.
Verwijdering
Coalitiegenoten VVD en CDA hebben veel minder moeite met de stelselherziening en schaarden zich woensdag opnieuw achter Dekker. CDA-woordvoerder Chris van Dam zei zich wel zorgen te maken over het gebrek aan acceptatie. Hij ziet ‘een enorme verwijdering’ ontstaan tussen de minister en de advocatuur.
Van Dam vroeg Dekker al op korte termijn met oplossingen te komen om de ergste nood te lenigen. Hij opperde de introductie van een regeringscommissaris die overheidsinstanties zoals het UWV moet weerhouden van onnodig procederen. In bijna twee op de drie toevoegingszaken (inclusief strafrecht) is de overheid partij.
De meeste aandacht in het debat ging woensdag uit naar het trio Van Nispen (SP), Buitenweg (GroenLinks) en Kuiken (PvdA) die eendrachtig van leer trokken tegen Dekker, geflankeerd door Azarkan van Denk en Krol van 50Plus. De oppositiepartijen zien geen enkele noodzaak tot een ingrijpende stelselherziening, maar vinden dat een lichte verbouwing volstaat. De fractie gaven aan geen heil te zien in het ‘marktdenken’ van Dekker. ‘Met deze stelselwijziging gaat het recht naar de markt en kunnen gewone mensen hun recht niet meer halen’, aldus Kuiken.
Dankzij Dekker – ‘Sander de sloper’ – kunnen straks alleen mensen met poen iets aan onrecht doen, rijmde Azarkan.’Het lijkt wel of hij onder een hoedje speelt met verzekeraars, want zij zijn als enige dik tevreden.’
Poortwachter
Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) vroeg woensdag om duidelijkheid over de rol van de poortwachter. Die moet straks gaan beoordelen hoe een rechtzoekende straks zijn recht moet halen en of daarbij sprake kan zijn van gesubsidieerde rechtsbijstand. Buitenweg vroeg Dekker om de toezegging dat het advies van de poortwachter niet-bindend is.
Die toezegging kwam er – half. De poortwachter adviseert slechts, aldus Dekker, het is de rechtzoekende die bepaalt of hij een licht of een zwaar traject inslaat. Volgens hem is het echter wel de poortwachter die beoordeelt of een aanspraak op rechtsbijstand mogelijk, nuttig en nodig is.
Door het spervuur aan vragen kon het debat woensdag niet binnen de gestelde tijd worden afgerond. Volgende week gaat het verder. Daarna volgt opnieuw een debat, waarbij fracties moties kunnen indienen.
