‘Een bank moet geen verkoper zijn’

Zo heb je een bloeiende praktijk en zo is de helft van de advocaten weg. In 2018 vertrokken zes van de twaalf advocaten van Immix Advocaten. Een paar gingen er met pensioen, anderen gingen elders aan de slag. ‘Je houdt wel rekening met verloop, maar dit ging te rap,’ vertelt Rik Harmsen (57) nuchter als hij een rondje wandelt richting de achterkant van het slot. ‘In gekrompen vorm kunnen we niet de kwaliteit bieden die we voor ogen hebben. Ik wil er nog zeker tien jaar lekker tegenaan, maar niet in de achteruitstand.’

Harmsen start per 31 maart een nichekantoor voor ondernemingsrecht en financieel recht. ‘Iedere advocaat specialiseert zich, generalisten ken ik niet meer. Ondernemers en potentiële klanten verwachten dat ook, die vragen altijd waarin je gespecialiseerd bent. Ik denk dat je als nichekantoor je profilering beter kunt neerzetten.’ Niet dat Harmsen daar veel moeite mee had, hij positioneerde zich goed als expert in bancaire geschillen. Dat begon met de eerste zaak die hij voerde over een rentederivaat, in 2012. ‘We hadden twee klanten met een rentederivaat, en zij vroegen ons er eens naar te kijken, want volgens hen klopte het niet. Naar mijn mening waren banken slordig en onzorgvuldig geweest met het verkopen van die derivaten. Ik schreef er een opinieartikeltje over in Het Finan­cieele Dagblad. Diezelfde dag werd ik geïnterviewd voor BNR op de radio en vanaf dat moment kreeg ik veel zaken op dat terrein.’

Volgens Harmsen zijn de rentederivaten, die veel verkocht werden aan mkb-­ondernemers, te vergelijken met de woekerpolissen voor consumenten. Bij beide bancaire producten bleek de opbrengst fors tegen te vallen toen de rente onverwacht kelderde. ‘Vanaf 2004 verkochten banken aan het mkb alleen nog variabele renteleningen. Als een klant de rente wilde vast­zetten, boden ze een renteswap aan. Per saldo betekent het dat je een vaste rente betaalt aan de bank. Prachtig verhaal, heel flexibel en als de rente stijgt brengt zo’n rentederivaat extra geld op. Maar ze vertelden er niet bij wat er zou gebeuren als de rente drastisch zou gaan dalen. En toen dat eind 2008 gebeurde, ontstond er een enorm probleem, met schade variërend van enkele tienduizenden tot miljoenen euro’s per klant.’

In de eerste renteswap-zaak die Harmsen voerde, had zijn klant een lening van een kleine 2 miljoen, waar hij een renteswap voor afsloot. ‘Hij nam slechts 1,3 miljoen van de lening op en omdat de rente gedaald was, moest hij voor het verschil, die 7 ton die hij niet had opgenomen, toch betalen. Dat had de bank onzorgvuldig gedaan. In die zaak kwam het vrij snel tot een deal, want de bank had ook door dat er iets niet klopte. Misschien dachten ze de geest in de fles te houden. Maar dat is niet gelukt, want er zijn 18.000 ondernemers in Nederland met die producten.’

Sindsdien heeft Harmsen een praktijk met veel renteswap-zaken, maar hij profiteert niet direct van de hoge schadevergoedingen die zijn klanten kregen. ‘Je mag bepaalde resultaatafhankelijke afspraken maken, maar ik ben daar een beetje ouderwets in. Voor mij is “uurtje-factuurtje” de allerbeste afspraak die je met je advocaat kunt maken. Als je een vaste prijs afspreekt, weet je twee dingen zeker: of de advocaat krijgt te weinig, of hij krijgt te veel. In beide gevallen is dat geen basis voor een duurzame manier van samen zakendoen. De klant moet erop vertrouwen dat je efficiënt werkt. Een succesfee moet niet meespelen bij de aandacht die ik geef aan mijn zaken. Misschien laat ik zo wel kansen liggen maar dat is dan maar zo.’

Harmsen heeft een bijzondere kijk op de manier waarop hij voor zijn klanten werkt. Beide partijen moeten winnen, staat er op zijn site. Conflicteert dat niet met de eenzijdige belangenbehartiging van advocaten? ‘Oplossen is meer dan winnen, die slogan hanteer ik al sinds ik mijn eigen kantoor aan huis had. Als je de tegenpartij het vel over de oren trekt, is de duurzame relatie, de samenwerking wel voorbij. Winnen is leuk, maar het heeft zijn prijs. Het betekent vaak dat je een langdurige procedure moet voeren. Dat kost aandacht en negatieve energie van de klant. In het begin willen ze nog weleens hun vijand kapot procederen, maar op een gegeven moment willen ze verder met ondernemen.’ Die instelling komt naar voren in zijn nieuwe kantoornaam: ‘Regulus, advocatuur en conflictmanagement’. ‘Ik heb bewust voor conflictmanagement gekozen. Daar zit ook mediation in, maar tevens onderhandelen en het coachen van mijn eigen klanten.’

Terwijl het grint knispert onder zijn schoenen, aan de achterkant van het imposante kasteel, vertelt de rustig formulerende Harmsen dat hij niet het idee heeft dat banken wezenlijk zijn veranderd sinds de crisis. ‘Ik ben kritisch over banken, vind dat ze echt dingen fout hebben gedaan. Maar ik hoop dat ik niet gezien word als een bankbasher. Banken vervullen een onmisbare rol in de samenleving, maar dit product was pervers. Alle adviseurs en accountmanagers moesten renteswaps verkopen. Iedereen was zo gretig om die producten te verkopen dat ze alle voorzichtigheid uit het oog verloren en bijvoorbeeld swaps verkochten voor veel te grote bedragen. Een bank moet geen verkoper zijn, maar goed voor het geld van klanten zorgen en geld uitlenen. Ze moeten terug naar hun corebusiness, geld beheren en uitlenen. Niet die geldmachines die er alleen maar zijn voor de aandeelhouderswaarde.’