Nasrin Sotoudeh (56) is de Iraanse machthebbers, vooral conservatieve rechters en religieuzen, al ruim twintig jaar tot last. Nu lijken ze een voorbeeld te willen stellen. Sotoudeh verdedigde de vrouwen die begin vorig jaar actievoerden tegen het verplicht dragen van een hoofddoek. De vrouwen klommen in drukke straten op elektriciteitskastjes en zwaaiden hun witte hoofddoeken op stokken als vredesvlaggen in het rond. Zelf legde ze, met haar man, bloemen op de elektriciteitskastjes en droeg ze buttons met de tekst ‘Ik protesteer tegen de verplichte hidjab.’ Vorig jaar ondertekende Sotoudeh, samen met vijftien prominente Iraanse intellectuelen (onder wie Nobelprijswinnares Shirin Ebadi), een open brief waarin ze opriep tot een referendum over de vraag of de Iraanse Revolutionaire Raad nog voldoende steun kreeg van de bevolking. Ook de contacten die ze onderhield met buitenlandse ambassades en westerse media schoten de machthebbers in het verkeerde keelgat.
Sotoudeh zit momenteel een celstraf van vijf jaar uit voor ‘medeplichtigheid aan het verbergen van spionnen met als doel het schaden van de staatsveiligheid’, waartoe ze in 2016 bij verstek was veroordeeld. (Destijds was ze overigens voor twee andere misdrijven aangeklaagd.) Uit haar aantekeningen over het meest recente vonnis die ze in de gevangenis maakte en die haar man Reza Khandan vorige week op Facebook zette, blijkt dat Sotoudeh door de Revolutionaire Rechtbank schuldig is bevonden aan zeven misdrijven. Drie ervan zien op haar werk als advocaat in het algemeen, de overige vier op haar verzet tegen het verplicht dragen van een hoofddoek, waarbij op het ‘aanzetten tot corruptie en prostitutie’ een celstraf van twaalf jaar staat.
Tezamen met het meest recente vonnis levert het haar 38 jaar celstraf en 148 zweepslagen op: 74 voor het ongesluierd over straat gaan en 74 voor het ‘verspreiden van leugens ter verstoring van de publieke opinie’.
Dat ze die zweepslagen ook krijgt, is onwaarschijnlijk, zegt Omid Memarian, adjunct-directeur bij het Center of Human Rights in Iran, een ngo in New York. ‘Die straf staat in de wet, maar wordt zelden uitgevoerd. Meestal wordt hij omgezet in een boete.’ Ook zal ze geen 38 jaar in de cel hoeven te zitten: bij een veroordeling voor meer dan drie delicten hoeft volgens de Iraanse wet alleen de langste straf te worden uitgezeten, in dit geval twaalf jaar voor ‘het aanzetten tot corruptie en prostitutie’.
Nucleair akkoord
Vier dagen nadat Sotoudehs vonnis bekend werd, stuurde de Franse president Emmanuel Macron een brief waarin hij haar uitnodigde zitting te nemen in de Adviesraad voor gendergelijkheid van de G7, de club van geïndustrialiseerde landen waar Frankrijk sinds 1 januari voorzitter van is.
‘Een slimme actie, waarmee het belang van haar werk wordt bevestigd,’ zegt Europarlementariër Marietje Schaake (D66). Minder te spreken is Schaake over de reactie van de Europese Commissie, die de Iraanse autoriteiten weliswaar opriep het vonnis te herzien en het recht op beroep te waarborgen, maar niet Sotoudehs onvoorwaardelijke vrijlating eist. Vorige week loodste ze een resolutie door het Europarlement die de Commissie oproept dat alsnog te doen. ‘Het is overduidelijk dat Nasrin wordt aangepakt vanwege het werk dat ze doet. Ik vrees dat men vooral koerst op het intact houden van het nucleaire akkoord en dat mensenrechten daardoor ondergesneeuwd raken. Dat vind ik niet goed. Als je een volwassen relatie met een land hebt, moet je het ook over mensenrechten kunnen hebben.’
Sotoudeh zal niet tegen het vonnis in beroep gaan, aldus Omid Memarian, die in contact staat met haar familie. ‘Zij erkent de rechtbank niet en beschouwt het hele proces als onwettig: de beschuldigingen zijn politiek en dus zou ze door een jury moeten worden berecht. Bovendien zou ze toegang moeten hebben tot een advocaat naar keuze, en die krijgt ze niet.’
