Volgens Geene hadden we 25 jaar geleden een samenleving met een zeker normbesef. ‘We hadden nog enig maatschappelijk en ethisch benul. We waren onderdeel van een organisch geheel, bestaande uit mensen. Dat is in de loop der jaren gaan eroderen, er vielen gaten in de samenleving. Het antwoord van de overheid: we lossen het op met marktdenken. En daar hebben we nu mee te maken. Overal zie je nu verschraling.’
Je stopt het ook niet meer, aldus Geene. ‘Het is een feit. En daar staan wij dan, in gerafelde toga’s in een koude wind, naar elkaar te kijken. De rechters, het Openbaar Ministerie en de advocatuur. Alle drie de instituten hebben flinke averij opgelopen. Alle drie vechten voor hun eigen bestaan in een tijd waarin niemand het antwoord weet.’
De commerciële advocatuur redt het volgens Geene wel. Grote zorgen maakt hij zich over de sociale advocatuur. ‘Het hart van de advocatuur bestaat uit kleine kantoren, met zeer gespecialiseerde advocaten die heel veel weten. En die hebben direct te maken met de maatschappelijke verplichting om de burger te helpen. Mijn zorg is dat de overheid dat stabiliserende effect van een goede rechtsstaat uit het oog heeft verloren. Het niet meer willen meefinancieren van de sociale rechtshulp is daar een voorbeeld van. De rechtsstaat erodeert.’
Toegang tot het recht
De vraag is of we het instituut van de rechtsstaat zoals we het nu kennen, willen handhaven, zegt Geene. ‘Ik denk dat zolang je niets beters hebt, je er niet verstandig aan doet het nu al op te geven en het uit te hollen. Wij zullen als advocaten met de rechters en officieren om de tafel moeten. Wij moeten ons afvragen wat we kunnen doen om vanuit onze eigen positie te helpen het systeem te verbeteren.’
De deken vindt de overheid geen betrouwbare partner. ‘Er worden commissies ingesteld en daar wordt dan weer niet naar geluisterd, want de conclusies zijn niet passend voor de overheid. De overheid wil een commercieel model loslaten op een maatschappelijke verantwoordelijkheid en dat vind ik zorgelijk.’
De toegang tot het recht is een grondrecht, aldus Geene. ‘Het gaat om de basistaken. Onze basistaak is de zorg voor de burger, met name ook om die burger te beschermen tegen die overheid. Die overheid vindt dat vervelend. De overheid vindt het kennelijk vervelend dat burgers een beroep doen op hun grondrechten. Dat past niet in de economische manier van denken. Ondertussen wordt het steeds minder aantrekkelijk voor advocaten omdat er gewoon geen vergoeding meer is. Dertig procent van de advocaten in Noord-Nederland heeft een inkomen op minimum niveau of minder.’
Apenland
Volgens Geene is onze overheid een semi-commercieel bedrijf geworden. ‘Daarbij worden allerlei maatschappelijk relevante waarden voor de samenleving geofferd. Dat is wat ik zie en dat vind ik heel erg. We worden een apenland. Echt. Als samenleving moet je je waarden koesteren. De christelijke partijen die het altijd over die waarden hebben, offeren het net zo makkelijk. Ik snap echt niet wat we aan het doen zijn.’
Geene is er stellig van overtuigd dat er een bindend element nodig is in de samenleving. ‘In de vorm van de rechtsstaat. Als we geen rechtsstaat meer zijn, hebben we geen binding meer. De overheid moet snappen dat er een enorme verantwoordelijkheid ligt voor het in stand houden van de rechtsstaat. Als je daar als overheid geen zin in hebt, dan wordt het wel heel eng hoor. Ik hoop dat ik het niet mee ga maken, maar als de overheid zo doorgaat, dan moeten we de barricaden op.’