Team Vertrouwenspersonen: ‘Schroom niet en bel ons’

Een hoge werkdruk, burn-out, stressklachten, depressie of verslaving. Sinds mei vorig jaar kunnen advocaten met persoonlijke problemen op kantoor of thuis bellen met de veertien (vanaf 1 juli 2019 dertien) advocaten die samen het Team Vertrouwenspersonen van de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) vormen. De leden van het team beschikken over de nodige beroeps- en levenservaring. Ook volgen zij speciale trainingen, waardoor zij een luisterend oor kunnen bieden aan hun beroepsgenoten.

Het Team Vertrouwenspersonen trad vorig jaar in de voetsporen van het Britse initiatief LawCare, dat in 1997 werd opgericht en uitgroeide tot een telefonische hulplijn bij persoonlijke problemen voor de tweehonderdduizend leden tellende juridische gemeenschap van het Verenigd Koninkrijk en Ierland. In 2016 belden meer dan negenhonderd juridisch professionals naar de hulplijn.

‘Je hoeft maar een krant of magazine open te slaan om te lezen over het toenemend aantal stress- en burn-outklachten waarmee werkenden in Nederland kampen. De advocatuur vormt daarop geen uitzondering en is misschien zelfs wel een risicogroep,’ zegt Johan Rijlaarsdam, algemeen deken van de NOvA ten tijde van het openstellen van de advocatuurlijke hulplijn. ‘Het blijkt voor veel mensen lastig om bij dit soort klachten hulp te vragen of te zoeken. Het is daarom waardevol en belangrijk dat er binnen de advocatuur een Team Vertrouwenspersonen is. Een prachtig voorbeeld van collegialiteit en betrokkenheid onder advocaten.’

Tineke de Rouwe (46), advocaat en mediator personen- en familierecht bij BootsmaDeRouwe Advocaten in Haarlem, en Jan Sjöcrona (63), oud-advocaat en life- en businesscoach, zijn twee van de dertien vertrouwenspersonen die op de vrijwillige functie hebben gesolliciteerd en zijn uitgekozen. Zij beamen dat het lastig is voor advocaten om hulp te zoeken. ‘Advocaten hebben vaak iets op te houden: Keeping Up Appearances,’ vertelt De Rouwe. ‘Het beroep van advocaat is in de regel werken, werken, werken.’ Volgens Sjöcrona schamen advocaten zich nogal eens voor hun probleem, ze vinden de stap om de telefoon te pakken groot. ‘Het is belangrijk dat advocaten over die drempel van schaamte heen durven stappen. Praten lucht ontzettend op.’

Hoeveel advocaten hebben die hobbel het afgelopen jaar genomen?
De Rouwe: ‘Sinds het openstellen van de telefoondienst hebben ruim dertig advocaten gebeld met het Team Vertrouwenspersonen. De bevindingen zijn positief in die zin dat er dus in een behoefte wordt voorzien.’

Sjöcrona: ‘Dat is even mooi als jammer. Dertig telefoontjes is best veel voor zo’n eerste jaar. We zitten nog in de opstartfase. Maar ook als er maar één advocaat had gebeld, voorziet het wat mij betreft in een behoefte.’

In het Verenigd Koninkrijk bellen veruit de meeste juristen met de hulplijn omdat ze gebukt gaan onder stress. Is dat in Nederland ook het geval?
Sjöcrona: ‘De problemen waar advocaten over bellen zijn divers, maar komen voornamelijk voort uit werkdruk en omgangsvormen binnen kantoren. Hoe gaat het binnen kantoor? Wat kan ik aan de hoge werkdruk doen? Hoe communiceer ik met kantoorgenoten die wat minder sympathiek en zacht in de omgang zijn? Of: ik krijg steeds maar dossiers aangeleverd die ik “meteen” moet behandelen. Wat moet ik ermee? Ik heb ook een keer iemand gesproken met ernstige financiële problemen. Ik heb toen de vraag gesteld of het mogelijk was een financieel deskundige in de arm te nemen om zijn situatie objectief door te lichten. Dat is ook onze taak: met de bellers onderzoeken welke opties ze hebben. Op die manier bespreek ik dit soort kwesties overigens ook met stagiaires in de beroepsopleiding in mijn functie als trainer en mentor.’

De Rouwe: ‘Verder krijgen we te maken met verslavingsproblematiek, paniekaanvallen, depressie en burn-outs. Ook dat kan werkgerelateerd zijn. Het is soms een wisselwerking. Het kan in de privésfeer liggen, maar dat kan ook effect op het werk hebben.’

Hoe gaan jullie te werk als een advocaat belt?
De Rouwe: ‘We leggen aan het begin van het gesprek heel duidelijk uit wie we zijn, wat we doen en dat het gesprek vertrouwelijk is. We rapporteren aan niemand en noteren niets. De beller heeft na deze introductie de vrijheid om door te gaan of niet. Sommige bellers noemen hun naam en kantoornaam. Anderen blijven liever anoniem. Het is allebei prima. We lossen geen problemen op. Het voornaamst is dat we luisteren. We zijn hier in verschillende sessies zwaar op getraind. Leren luisteren en leren meekijken wat voor mogelijkheden er zijn voor de desbetreffende advocaat.’

Sjöcrona: ‘Je luistert, vraagt door en vat samen om mensen er bewust van te maken hoe de situatie feitelijk is. Waarom zit je niet op je plek? Waarom bevalt het niet? Welke opties zijn er allemaal? Vaak is de emotie hoog. Als je die emotie eruit kunt halen en de feiten op een rijtje zet dan zien mensen ook eerder een oplossing. Die oplossing hadden ze, als die emotie er niet was geweest, misschien zonder ons ook gevonden. Het gaat om analyseren en fileren. Dan gaat zo’n gesprek een bepaalde kant op en komen ze zelf op een keuze.’

Verwijzen jullie ook wel eens door naar hulpverleners?
Sjöcrona: ‘Nee, wij verwijzen niet rechtstreeks naar hulpverleners. Wij bieden voornamelijk een luisterend oor, gezond verstand en een begripvol hart.’

De Rouwe: ‘Je kunt wel op enig moment doorverwijzen naar specifieke zorg door het als optie te noemen. Je legt het bij de beller neer. Tijdens de trainingen behandelen we onderling ook casuïstiek, steeds op basis van anonimiteit. Een trainer reflecteert dan en zo leren we van haar en van elkaar. Het is eigenlijk een soort intervisie.’

Merken jullie dat er een taboe rust op persoonlijke problemen?
Sjöcrona: ‘Ik hoor voornamelijk dat advocaten het fijn vinden dat er iemand is met wie ze kunnen praten.’

De Rouwe: ‘Er gaat veel aan zo’n telefoontje vooraf. Je moet moed verzamelen om te bellen. Advocaten lossen graag problemen op voor anderen en niet voor zichzelf. Als het jezelf betreft en je daar iets mee wilt en gaat doen, is het heel fijn dat er vertrouwenspersonen zijn die je kunt bellen en die naar je luisteren. Vaak lucht alleen het delen van je probleem al op.’

In het Verenigd Koninkrijk komen verreweg de meeste telefoontjes van vrouwen. Ook wordt er vaak gebeld door jonge advocaten. Is de Nederlandse situatie daarmee vergelijkbaar?
De Rouwe: ‘Niet helemaal. In Nederland is de man-vrouwverhouding tot nu toe ongeveer gelijk verdeeld. De leeftijd van advocaten die ons bellen ligt tussen de zesentwintig en vijftig jaar.’

Sjöcrona: ‘In de beroepsopleiding zie ik wel dat jonge advocaten vaak worstelen met werkdruk en stress. Daar word ik geregeld over geraadpleegd in mijn rol als mentor. De hulplijn kan ook hier uitkomst bieden, wanneer stagiaires niet bij hun mentor te
rade willen gaan.’

Gaan jullie het komende jaar op dezelfde voet verder?
De Rouwe: ‘Ja, we gaan op de ingeslagen weg verder met elkaar. We hebben om de beurt een week dienst. Zo is de lijn op werkdagen tussen 12.00 en 14.00 uur en tussen 19.00 en 21.00 uur bereikbaar. Het team is een mooie gemêleerde groep, een goede afspiegeling van de advocatuur: mannen en vrouwen, verschillende rechtsgebieden, grotere en kleine kantoren, verschillende leeftijden en verspreid door het land.’

Sjöcrona: ‘En als er meer telefoontjes zouden komen, kan het team altijd worden uitgebreid. Het heeft een aanlooptijd nodig. Het kost tijd om bekendheid te krijgen.’

Wat willen jullie meegeven aan de advocatuur?
Sjöcrona: ‘Wees niet bang om de telefoon te pakken. Als je met iets zit, ook al denk je zelf dat het klein is, schroom niet en bel ons. We zijn volledig discreet.’

De Rouwe: ‘De omvang van het probleem is inderdaad niet relevant. Het feit dat je ergens in vastloopt, is voldoende om te bellen.’