Netwerken brengen wereld binnen handbereik

De een noemt zich ‘the leading international network of independent law firms’, de ander ‘an international network of leading independent law firms’, een derde omschrijft zich als een ‘elite global network of independent law firms’, een vierde als ‘the next generation lawyers network’. Ze hebben namen die verwijzen naar het recht, zoals Alliuris, Iurisgal, Legus, Consulegis, Cicero of Juris Global, of dragen fantasienamen als Meritas, Pragma of Proteus. De ene opereert mondiaal, de andere is meer regiogebonden. Bij de meeste staan aanmeldingen open, bij een enkeling word je alleen lid als je nadrukkelijk wordt uitgenodigd. De een concentreert zich op één rechtsgebied, andere zijn meer generiek van aard.
Zo’n tweehonderd zijn er, de internationale netwerken waarbij advocatenkantoren zich kunnen aansluiten. Bij de ene zit een handvol kantoren in enkele landen, aan de grootste zijn meer dan tienduizend advocaten verbonden, werkzaam in tegen de tweehonderd kantoren, verspreid over 160 landen. Ze organiseren workshops en congressen, golfdagen en pubnights, kennen praktijkgroepen, schrijven blogs, hebben soms een eigen app en geven publicaties uit. En: ze verwijzen cliënten door naar andere kantoren in het netwerk, als ze zelf te weinig expertise hebben in een bepaalde jurisdictie.

De internationale netwerken van advocatenkantoren komen op in de tweede helft van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Ze zijn een reactie op de internationalisering van de grote kantoren. Die openen in het buitenland vestigingen en dringen zo de lokale markten binnen – dit in navolging van het Amerikaanse Baker & McKenzie, dat in 1949 een eerste kantoor buiten de Verenigde Staten opent om daar Amerikaanse cliënten bij te staan. Als Engelse kantoren eind jaren tachtig hetzelfde gaan doen, krijgen kleinere kantoren in landen waar plotseling Amerikanen en Britten zitten, het moeilijk – ze eten een deel van de ruif leeg.
Vestigingen van de grote, internationale kantoren vormen al snel een dekkend netwerk van juridische diensten in landen die ertoe doen. Kleinere kantoren hebben die mogelijkheid niet, en dreigen zo de boot te missen – en dus gaan ze relaties aan met kantoren in het buitenland. Die groeien uit tot de netwerken. Die ontwikkeling wordt versneld doordat zowel het vak als de handel veel internationaler wordt. Dat leidt er ook toe dat advocaten te maken krijgen met nieuwe vakgebieden, andere wetten en exotische jurisdicties. Het wordt voor lokale kantoren steeds moeilijker internationale cliënten te bedienen, deskundigheid moet worden gehaald bij ‘collega-kantoren’ in andere landen. Dan helpt het als je in hetzelfde netwerk zit.
Het eerste netwerk, zo wordt algemeen aangenomen, is de Club de Abogados, met kantoren in alle Latijns-Amerikaanse landen en in Spanje. Nadien volgen er wereldwijd nog zo’n tweehonderd ‘netwerken van goede vrienden’. ‘Ik bel wel even een goede vriend in Dubai,’ kun je dan zeggen tegen de cliënt.

Al snel onderscheiden de verschillende netwerken zich van elkaar. Neem Lex Mundi (opgericht in 1989): het eerste netwerk dat bepaalt dat lidmaatschap alleen openstaat voor de grotere kantoren van een land – in Nederland is dat Houthoff. Een netwerk als TerraLex neemt dat over – Kennedy Van der Laan wordt lid. Meritas volgt, met Lexence.

Zijn de vroegere netwerken min of meer geheime genootschappen – er wordt niet uitgedragen dat een kantoor lid is van een ‘club’ – later gaat men het lidmaatschap actief inzetten om zo het internationale karakter van het kantoor te benadrukken. De boodschap: ons kantoor is een stuk kleiner dan de grote internationale kantoren uit de VS en het Verenigd Koninkrijk, maar door ons netwerk doen we niet voor hen onder. Op de meeste websites van advocatenkantoren wordt het lidmaatschap van een netwerk inmiddels vermeld.

Ruwweg worden er drie soorten netwerken onderscheiden: die waarbij alleen de grote kantoren zich kunnen aansluiten, netwerken die ook openstaan voor kleinere kantoren en boetieknetwerken die zich alleen richten op kantoren met een bijzondere specialisatie. Het aantrekkelijke aspect van een lidmaatschap is exclusiviteit: doorgaans kan slechts één kantoor in een land (of regio) lid zijn en doet het referral-werk van andere kantoren in het netwerk. Voordeel: maximale inkomsten uit het netwerk en minimale conflict of interest.

Of advocatennetwerken uiteindelijk sterker uit de bus komen dan de grote internationale law firms is nog niet zeker. Uiteindelijk hebben de grote kantoren nog altijd veel grotere marketingbudgetten dan de netwerken. Wat netwerken daarentegen weer sterker kan maken, is dat ze soms ook openstaan voor accountancy- en andere advieskantoren, zodat er een multidisciplinair netwerk ontstaat.

Toen mijn kantoorgenoten jaren geleden uit het bestuur van De Jonge Balie stapten, wilden ze elkaar ook privé blijven zien. Dat gold ook voor Vlaamse advocaten, die we goed kenden omdat Breda dicht bij de grens ligt. Die vriendenclub werd een zakenclub. In 1998 zijn we het serieus gaan aanpakken en is Interlegal ontstaan.
Jaarlijks bezoek ik twee bijeenkomsten van Interlegal, en soms een extra bijeenkomst in Duitsland. Dat is ook nog eens goed voor je Duits. Na de zakelijke vergaderingen en workshops zijn er dan speeches, cabaret, er wordt gezongen en gedanst, dan gaan de remmen los. We zijn een beetje corporaal. Dit najaar is er een bijeenkomst in New Delhi. Dat is het bijzondere van Interlegal: je komt op mooie plekken in andere culturen en ontmoet interessante mensen. Kameraadschap stond in de beginjaren voorop, en dat geldt nog steeds. Bij mijn huwelijk waren zeker tien Interlegal-collega’s aanwezig. Verder word je geacht actief binnen het netwerk te zijn, ook voor het beste netwerkresultaat. Ik was enkele jaren penningmeester en daarna vier jaar voorzitter van Interlegal.
Interlegal heeft nu zo’n dertig leden, één kantoor per land. Als een Nederlands kantoor zich aanmeldt, kan ik mijn veto daarover uitspreken. Naar buiten toe zijn we echter niet exclusief. Ik kan een zaak doorverwijzen naar het Interlegal-lid in een ander land maar ook naar een ander kantoor in dat land.
Ik heb inmiddels zo’n twintig zaken behandeld uit België en Duitsland, maar ook uit Hongarije, het VK, Griekenland en de VS. De zaken varieerden van klein bier tot zeer groot in omvang. Een referral uit Duitsland was wel heel bijzonder. Een Syrische cardioloog, wonend in Duitsland, had allerlei medische apparatuur geleverd aan een kinderziekenhuis in de Iraakse stad Erbil. Daarvoor zou hij worden betaald met geld van een Amerikaans fonds voor de wederopbouw van Irak. Hij had zijn geld (ongeveer een half miljoen dollar) voor de transactie niet gekregen – dat was verdwenen naar een Iraakse tussenpersoon met een rekening in Dubai op naam van een bedrijf met een postadres in Nederland. Hoewel de zaak moeizaam leek, hapte ik na enig aandringen toe, omdat de cardioloog radeloos was aangezien zijn reputatie in geding was. Na onderzoek bleek dat de tussenpersoon asiel had aangevraagd in Nederland en hier zelfs een huis bezat. Over zijn lotgevallen was een artikel verschenen in een landelijke krant. Hij werd onder druk gezet en niet veel later werd het volledige transactiebedrag (met rente en kosten) aan de cardioloog uitbetaald. Een van de mooiste zaken uit mijn carrière.
Het lidmaatschap is duizend euro per jaar. Dat wordt ruimschoots terugverdiend met zaken die je krijgt van collega’s in het buitenland. De kosten voor de reizen kunnen soms hoog uitvallen. Ik weet niet of ik daar voldoende aan overhoud. Maar privé is het een verrijking. Je praat veel over je werk en zo kom je zakelijk ook steviger te staan.
Wat ik heb geleerd van het netwerk? Dat de dagelijkse beslommeringen die wij hier kennen – over marketing en het binnenhalen van zaken, behoud van personeel, kantoororganisatie, hoe je het pensioen regelt – voor advocatenkantoren overal ter wereld hetzelfde zijn.’

Waarom ik precies bij dít netwerk zit? Omdat ik een van de oprichters ben. In 1981 kreeg ik een beurs van de British Council om een halfjaar Engels recht in Londen te studeren. De groep van 1984 wilde een alumnivereniging oprichten, de European Lawyers’ Association. Daarin zitten niet alleen advocaten maar ook rechters en bedrijfs- en overheidsjuristen. Iedereen is lid op persoonlijke titel.

Via deze vereniging werd ik later gevraagd, door een Belgische collega, of ik wilde meedenken over een netwerk van advocatenkantoren. Zo richtten wij in 1996 Proteus op, inmiddels met negentien middelgrote kantoren in vijftien Europese landen.

Zakelijk gezien kan ik zeggen: het kost weinig maar het levert ook niet heel veel op. We hebben jaarlijks één bijeenkomst, de laatste keer in Praag. Die kosten vallen mee. Lidmaatschapsgeld is er niet, we hebben geen centraal kantoor en dus geen kostbare staf. Tijdens een bijeenkomst krijg je altijd een goede update over de laatste ontwikkelingen over kantoormanagement en ieders praktijken. Af en toe rolt daar ook een zaak uit die je kunt doen op verzoek van een buitenlands lid. Het is handig om in andere landen advocaten te kennen. Die kun je inschakelen als je advies nodig hebt over het recht in het betreffende land.

Wat ik heb geleerd van het netwerk? Dat advocatenkantoren eigenlijk overal zo’n beetje vergelijkbaar ­functioneren.’

Als onafhankelijk kantoor hebben we geen vestigingen in het buitenland. Om de dienstverlening aan iedere cliënt te optimaliseren, werken we sinds 2005 samen met Meritas. Via het netwerk kunnen we cliënten doorverwijzen naar andere kantoren waarvan we weten dat ze daar ook in goede handen zijn. Aan de andere kant krijgen wij doorverwijzingen van buitenlandse kantoren. Je hebt als individueel kantoor echter geen zeggenschap welke buitenlandse kantoren lid worden. Om het best passende kantoor te kiezen in voor ons minder bekende jurisdicties vragen we kantoren waar we al ervaring mee hebben om advies. Op deze manier weten wij zeker dat we de beste prestatie kunnen leveren voor onze cliënt. Meritas is één van de grootste netwerken ter wereld met 183 kantoren in meer dan negentig landen.
Meritas kent ook “young lawyers”. Daarvoor dien je minimaal vier jaar advocaat te zijn en nog geen partner. Ieder kantoor heeft een young lawyer – ik ben dat namens Lexence – én een partner als contactpersoon. Het is geen verplichting om bij Meritas actief te zijn, wij zijn dat wel. Twee partners waren board members en sinds kort zit ik (30 jaar) in het member engagement committee. We organiseren activiteiten om leden meer te betrekken bij het netwerk. Tijdens de laatste annual meeting was dat een inzamelingsactie voor het goede doel.
Wat ik heb geleerd van het netwerk? Actieve betrokkenheid en persoonlijk contact verhogen je zichtbaarheid. Dat betaalt zich ook terug.’

SCG Legal bestaat dertig jaar. Het is ontstaan vanuit het idee dat kantoren hun krachten wilden bundelen, als tegenhanger van grote internationale law firms. Samen staan we sterk, we hebben vertrouwen in elkaar. Door de korte lijnen onderling kunnen we voor cliënten de beste oplossing zoeken. We weten dat ze bij andere kantoren in het netwerk in deskundige handen zijn.

In de beginjaren was SCG Legal een Amerikaans netwerk. Maar cliënten globaliseerden, het werk van advocaten ging mee. Nu hebben we 140 kantoren over de hele wereld. Wij als netwerk selecteren de kantoren in de landen. Bij ons geldt: invitation only. We zoeken daarbij naar coherente samenwerking, naar kwalitatief sterke en innoverende kantoren die bij elkaar passen. Dat is essentieel voor het succes van het netwerk.

Van Benthem & Keulen is nu vijftien jaar lid van SCG Legal. We waren toen op zoek naar een netwerk, doordat onze cliënten internationaler werden en zaken meer grensoverschrijdend. We zochten een netwerk om de beste ondersteuning voor onze cliënten te kunnen verlenen. Dat werd uiteindelijk SCG Legal. Daarbinnen ben ik zelf altijd actief geweest. In panels gezeten, conferenties gevolgd. Vier jaar zat ik in de executive board, nu ben ik voorzitter voor één jaar.

We hebben veel baat bij het netwerk. Er zijn altijd veel potentiële zaken die met andere kantoren kunnen worden gedeeld. Vooral van Europese partners hebben we veel zaken gekregen, nu ook steeds meer van buiten Europa. Dat zijn internationale zaken boven op de M&A-zaken die je sowieso al doet met buitenlandse kantoren. De baten van het netwerk overtreffen bij verre de kosten.

Wat ik heb geleerd van het netwerk? Van belang is de wederkerigheid, alleen dát houdt het netwerk in stand: je deelt en je krijgt wat terug.’