Op maandag 10 juni staan zo’n twintig mannen voor het kantoor van de Europese Unie in Dushanbe, de hoofdstad van de voormalige Sovjet-satellietstaat Tadzjikistan. Als op een afgesproken teken beginnen ze tegen de ijzeren poort te trappen en leuzen te scanderen: ‘Dood aan de verrader! Dit is ons land, bemoei je niet met ons! VN Mensenrechtencommissaris: rot op! En: ‘We hebben onze eigen leider!’
Het is te zien op een filmpje van Radio Ozodi, de Tadzjiekse partner van Radio Free Europe. In een volgend beeld, nu voor de vestiging van de Verenigde Naties, zijn de spandoeken van de ‘demonstranten’ duidelijker leesbaar. Op één ervan staat: ‘Lawyers for Lawyers en Hogan Lovells US LLP beschermen terroristen!’ De andere zijn variaties op het thema: ‘Buzurgmehr Yorov is een crimineel.’
‘We zien onze kantoornaam niet vaak op een spandoek aan de andere kant van de wereld,’ zegt advocaat Kaitlin Welborn van Hogan Lovells in Washington DC. ‘We waren wel verrast.’ Het tekent de respectloze manier waarop de Tadzjiekse overheid omgaat met advocaten die opkomen voor hun cliënten, vindt zij. ‘Niet alleen met Yorov zelf, maar ook met de advocatenorganisaties die hem bijstaan.’
Dat de demonstratie door de Tadzjiekse overheid was georganiseerd, staat voor Viktoriya Nadejdina van Stichting Human Rights Vision, die Yorovs zaak al jaren internationaal onder de aandacht brengt, buiten kijf. Haar bronnen in Tadzjikistan herkenden onder de demonstranten mensen die ook bij eerdere protesten tegen ‘buitenlandse gevaren’ aanwezig waren, vertelt ze. ‘De professioneel bedrukte spandoeken zijn ook bijzonder, dat kunnen mensen helemaal niet. Bovendien worden echte demonstraties, zoals onlangs nog tegen het bedrijf Faroz, van de schoonzoon van de president, keihard neergeslagen.’
Oppositie
Mensenrechtenadvocaat Buzurgmehr Yorov nam in september 2015 de verdediging op zich van de leiders van de Islamitische Renaissance Partij Tadzjikistan (IRPT), nadat de partij was verboden en het leiderschap gearresteerd. De IRPT vormde de laatst overgebleven oppositie tegen president Emomali Rachmon, een voormalige sovjetapparatsjik die sinds 1992 aan de macht is. Kort erop werden ook Yorov en zijn kantoorgenoten Nuriddin Makhkamov en Jamshed Yorov (Buzurgmehrs broer) opgepakt. In 2017 werd hij veroordeeld tot 28 jaar cel vanwege het aanzetten tot extremisme, opruiing en fraude.
Advocaat Welborn van Hogan Lovells schreef samen met collega’s van DLA Piper Londen, Lawyers for Lawyers en Freedom Now een petitie aan de Werkgroep Arbitraire Detentie (WGAD) van de Verenigde Naties. Welborn: ‘Dat houdt in dat je scherp kijkt naar alle procedures die gevoerd zijn en naar de feiten zoals die door de Tadzjiekse overheid zijn gepresenteerd. De overheid kan daarop reageren, wij antwoorden daar weer op. Vervolgens schrijft de WGAD haar opinie.’
Die was vernietigend. Volgens de WGAD druisen de procesgang, de vrijheidsbeneming en de omstandigheden waaronder Yorov vastzit – hij wordt regelmatig gefolterd – in tegen alle internationale verdragen waarbij Tadzjikistan is aangesloten, en dient hij onmiddellijk in vrijheid te worden gesteld.
Soft law
De Tadzjiekse overheid reageerde furieus, niet alleen met nepdemonstraties, ook met een nieuw proces tegen Yorov: er zouden zich nieuwe slachtoffers van fraude door Yorov bij de politie hebben gemeld.
Aan een opinie van de VN Werkgroep Arbitraire Detentie zijn geen sancties verbonden, maar het geldt wel als soft law. Welborn: ‘Het bewustzijn in de internationale gemeenschap over het gedrag van de Tadzjiekse overheid wordt ermee vergroot, waardoor er politieke druk kan worden uitgeoefend.’ Welborn bracht Yorovs zaak onder de aandacht van Tom Lantos van de Mensenrechtencommissie van het Amerikaanse congres. ‘De commissie heeft hem inmiddels als gewetensgevangene erkend. We lobbyen ook bij het Amerikaanse State Department, bij de EU en in verschillende Europese landen. Meer kunnen we niet doen. Alle juridische wegen zijn op dit moment afgesloten.’
