Het probleem is volgens de AR acuut en urgent en zet de toegang en kwaliteit van de dienstverlening onder ‘onacceptabele’ druk. In de brief somt de AR tal van zaken op die naar eigen zeggen niet goed zijn. ‘De minister blijft in zijn voortgangsbrief vasthouden aan onjuiste aannames over onder meer de kosten van het huidige stelsel en de mate van tevredenheid van de gebruikers ervan. Ook ontbreekt de verdere financiële onderbouwing van de stelselherziening nog steeds. Daarnaast is ook niet aangegeven hoe de minister ervoor gaat zorgen dat de overheid zelf minder procedeert, een belangrijke pijler van zijn contourenbrief.’
‘Verder wordt gesproken over de pilot rond echtscheidingen (scheiden zonder schade) waarvoor vooralsnog geen wettelijke grondslag bestaat,’ vervolgt de AR de brief. ‘Zonder wettelijke grondslag kunnen geen experimenten plaatsvinden. Tot slot doet de minister niets om de onrust onder (en dreigende leegloop van) de sociale advocatuur te keren; er is nog steeds geen concreet zicht op een redelijke beloning voor advocaten in het stelsel.’
Hoge nood
Volgens de AR wordt de nood binnen de sociale advocatuur niet gelenigd. ‘Inmiddels zijn we weer bijna een jaar verder (na de presentatie van de contourennota afgelopen najaar) en is het al weer acht jaar geleden dat een voorganger van deze minister zijn brief over stelselwijzigingen naar de Kamer stuurde. Met een horizon van 2024 wordt er pas na vijftien jaar iets gedaan aan een probleem dat al jaren acuut en urgent is.’ De AR roept de Kamer op hier met voorrang aandacht voor te vragen.
Het kernbezwaar blijft volgens de NOvA dat de minister zich baseert op aannames die niet kloppen. ‘De noodzaak voor een vergaande stelselherziening is nog steeds niet aangetoond, met als gevolg een terecht gebrek aan draagvlak in het werkveld. Dat gebrek aan draagvlak is een groot probleem.’ Daarnaast is er volgens de NOvA nog steeds veel onduidelijkheid over de invulling van de rechtshulppakketten en over de hoogte van de eigen bijdrage voor rechtzoekenden. Ook de verplichte adviesaanvraag via de eerste lijn in het nieuwe stelsel is volgens de AR omslachtig en kan leiden tot een kostenstijging.
Alternatieven
Volgens de NOvA zijn er haalbare alternatieve mogelijk die het stelsel versterken. Grootschalige herziening is volgens de beroepsvereniging dan ook niet noodzakelijk. Zo moet de rechtshulpverlening in de eerstelijn worden versterkt onder meer door via een piketdienst advocaten beschikbaar te stellen. Zo kan vroegtijdig een juiste analyse van het probleem plaatsvingen, schrijft de NOvA.
Daarnaast stelt de NOvA voor specialisatie en kwaliteit te belonen met een voorrangsregeling. Ook oppert de advocatenorde het plan rechtsbijstandverleners te laten werken met best practices. Een online wegwijzer moet burgers wegwijs maken in zijn zoektocht naar de beste oplossing van een juridisch of sociaal-maatschappelijk probleem. Bovendien constateert de NOvA dat de aanbevelingen van de commissie Van der Meer al te lang op implementatie wachten en moeten worden uitgevoerd.
In de brief aan de Kamer beschrijft de NOvA daarbij dat de NOvA samen met de Raad voor Rechtsbijstand, de Vereniging Sociale Advoatuur Nederland (VSAN), het Juridisch Loket en Sociaal Werk Nederland werkt aan de pilot Samenwerken in de eerste lijn. ‘Deze pilot richt zich op een hechtere en intensievere samenwerking binnen de keten tussen sociaal advocaten en medewerkers in de eerste lijn, zodat rechtzoekenden beter en sneller passende hulp krijgen.’
Topberaad
In een Topberaad, waarvoor de NOvA door het ministerie van Justitie en Veiligheid is gevraagd, heeft de beroepsvereniging input geleverd op het contourenplan van de minister en de uitwerking hiervan. ‘De NOvA heeft zich uitdrukkelijk niet gecommitteerd aan de uitkomsten van het Topberaad. Over maatregelen die het huidige stelsel verbeteren, zoals onderzoek naar samenwerking tussen de eerste en tweede lijn en best practices en andere verbeteringen binnen het stelsel denkt de NOvA graag mee.’
Tot slot concludeert de NOvA in de brief aan de Kamer verbeteringen binnen het stelsel toe te juichen en hieraan bij te dragen. Tegelijkertijd schrijft de advocatenorde grote zorgen over nut en noodzaak van een ingrijpende wijziging te hebben en de aannames die de minister gebruikt ter verantwoording daarvan. ‘De voorstellen kunnen volgens de NOvA niet gelegitimeerd worden met een verwijzing naar het regeerakkoord; hierin is aangegeven dat het stelsel langs de lijnen van de rapporten van de commissies Wolfsen en Van der Meer wordt herzien.’ De beroepsvereniging geeft aan dat beide commissies hebben geadviseerd het stelsel slechts op onderdelen aan te passen.
Over de beslissing van de minister om de inhoudelijke ontwikkelingen voorop te stellen en dat de wijze van bekostiging zal volgen op de inhoud, is de NOvA positief.
