Vrouw aan de top

‘Ik ken verschillende voorzitters van raden van commissarissen – jawel oudere mannen – die ervan overtuigd zijn dat meer vrouwen in een raad effectiever werkt. Eentje wil eigenlijk alleen nog maar vrouwen aannemen.’ Martika Jonk lacht bij die laatste opmerking, met het gevoel voor ironie en verhoudingen dat haar kenmerkt. Vanaf de hoogste verdieping van advocatenkantoor CMS kijkt ze uit op de bouw van de nieuwe Amsterdamse rechtbank. Geconstrueerd door Heijmans, waar Jonk sinds 2018 commissaris is. ‘Kan ik mooi letterlijk toezicht houden…’

Jonk is een van de weinige vrouwelijke advocaten in Nederland die meerdere commissariaten bekleedt: naast bouwbedrijf Heijmans al langer bij De Gasunie. Ook is ze actief in de raad van toezicht van het Eindhovense Catharina Ziekenhuis. Dat vindt Jonk eigenlijk heel vanzelfsprekend. Meer vrouwen aan de top in het bedrijfsleven, het zou geen issue moeten zijn. ‘Daarom was ik altijd erg tegen een vrouwenquotum.’ Sinds kort is ze om en steunt ze het recente SER-advies, dat dertig procent vrouwen in raden van commissarissen bepleit. ‘De cijfers in Nederland zijn echt treurig. In Europa bungelen we helemaal onderaan. Het wordt tijd om met andere methoden progressie te boeken. De ongelijkheid recht te trekken. Het quotum schijnt in andere landen goed te werken. Een drastische maatregel, maar het is gewoon nodig.’

Waarom is een raad van commissarissen met vrouwen beter? ‘Alles draait om diversiteit,’ stelt Jonk. ‘Dat gaat over de man-vrouwkwestie, maar het is veel breder. In een bepaalde tak van sport kan het heel nuttig zijn om een jonge commissaris te hebben, of iemand met een andere sociaal-economische of culturele achtergrond. Wat je daarmee voorkomt, is tunnelvisie. Met allemaal mannen van vijfenzestig is er geen afwijkende kritische noot.’

Met enige aarzeling benoemt ze haar meerwaarde als vrouwelijke commissaris. ‘Mannen zijn meer van de confrontatie, ik heb een vrij voorzichtige manier van opereren. Een directe approach is niet altijd even handig. Het is vaak beter om verbinding te zoeken. Het gaat er uiteindelijk om dat je wegloopt met het door jou gewenste resultaat. Zo heb ik ook altijd als vrouwelijke partner op mijn eigen kantoor geopereerd.’

Naast vrouw is Jonk ook simpelweg een advocaat met 33 jaar ervaring. Die expertise brengt ze in als toezichthouder. Bij het aanstellen van de nieuwe bestuursvoorzitter van het Catharina Ziekenhuis let ze erop dat de ondernemingsraad en de managers voldoende inspraak hebben. ‘Als jurist ben ik erg van de procedure.’ Als M&A-advocaat kent Jonk bovendien de wereld van de grote deals, de mannelijke apenrots. ‘Ik heb ervaring met het doen van een deal, het structureren ervan, het onderhandelingsproces. Ik raak niet meer zo snel in paniek als de wederpartij van de tafel wegloopt, het is natuurlijk een spel.’

Vanwege deze mix van kwaliteiten zijn vrouwelijke advocaten bij uitstek geschikt als commissaris of bestuurder in het bedrijfsleven, denkt Jonk. De nuchtere cijfers vertellen een ander verhaal. In de advocatuur zelf is het aandeel vrouwen in de top wisselend. Bij de kantoren ­Kennedy Van der Laan, Allen & Overy, Pels ­Rijcken en Van Doorne is ruim dertig procent van de partners vrouw, meldde Het Financieel Dagblad onlangs. Andere kantoren, zoals Clifford Chance en AKD, komen niet boven de tien procent uit. CMS zit daar tussenin met zo’n twintig procent vrouwelijke partners. Nog ruim onvoldoende, vindt Jonk. ‘Ik ben daar niet trots op. 62 procent van ons hele kantoor is vrouw, 60 procent van de counsels is vrouw – op dat niveau blijven er te veel hangen.’

Hoe komt dat? ‘Enerzijds zijn vrouwelijke advocaten gelijkwaardig en worden ook zo gepercipieerd,’ stelt Jonk. ‘Alleen zijn ze minder bereid te voldoen aan bepaalde eisen die aan het vak worden gesteld. Als client heb je er geen boodschap aan dat iemand zijn kinderen van de crèche moet halen. Als M&A-advocaat ben je 24/7 bereikbaar, bij een deal soms midden in de nacht. Zulke veeleisende cliënten hebben nog nooit van quality of life gehoord.’

Zelf heeft Jonk geen kinderen. ‘Ik had dit anders niet gekund,’ erkent ze. ‘Ik heb eindeloos respect voor jongere partners met kinderen. Jonge mannen met kinderen hebben het net zo zwaar. Maar het zijn in ­Nederland vaak de vrouwen die zeggen: doe mij maar deeltijd. Het is de cultuur.’ Jonk wil die mentaliteit graag veranderen. ‘Ik ga vaak met jonge ambitieuze vrouwen lunchen, krijg telefoontjes. Dat vind ik ontzettend leuk. Om andere vrouwen een beetje op weg te helpen richting het bedrijfsleven. Mijn boodschap is: je moet beslissen dat je dit wilt doen, een plan maken en dan een lange adem hebben.’

Dat masterplan mist ze bij haar pupillen nog weleens. ‘Vaak zeggen ze: op termijn lijkt het me wel leuk, zo’n toezichthoudende functie erbij. Zo werkt het niet. Het is een vak, je moet een opleiding volgen. Elf jaar geleden bedacht ik: ik zie mezelf niet meer tot mijn zestigste met al die haantjes van de Zuidas hele nachten doorhalen. Om vijf uur ’s ochtends worden niet altijd de beste beslissingen genomen. Toen ben ik bewust commissariaten gaan nastreven. Het aardige is: dan draag je het ook uit. Op een receptie vertelde ik dat ik het Nyenrode New Board Program volgde en even later kreeg ik mijn eerste lidmaatschap in een raad van toezicht. Zo rol je van het één in het ander.’

CMS heeft altijd toegejuicht dat Jonk haar vleugels uitsloeg als commissaris. Terwijl het kantoor daar veren voor moet laten. ‘Je moet beseffen dat als één van je partners commissaris wordt bij een grote onderneming, je daarmee een stukje van de markt afsluit. Bij dat bedrijf kun je niet meer optreden: niet tegen, niet voor. Dat ik bij de Gasunie zat, heeft ons business gekost.’ Dat heeft wel zijn grenzen. Toen Jonk commissaris kon worden bij Heijmans, checkte ze bij haar onroerendgoedpartners of ze iets hadden lopen bij de bouwgigant. ‘Als zij hadden geroepen: “Ben je helemaal gek geworden, we hebben daar net gepitcht”, dan had ik het denk ik niet gedaan.’

Haar kantoor krijgt er wel iets voor terug: een boegbeeld in de corporate governance. Jonk staat op nummer 51 in de Top-100 Corporate Vrouwen 2019 van Management Scope. ‘Zo’n vermelding straalt ook af op kantoor.’ Dat geldt ook voor de vele clubjes waar ze als commissaris lid van is. ‘Dan zit je met de top van het Nederlandse bedrijfsleven aan tafel, dat is mooie exposure.’ Zelf hecht Jonk het meest aan de inhoudelijke spin-off van haar nevenactiviteiten. ‘Het verrijkt je als mens en professional. Ik zie van dichtbij hoe het werkt in de boardroom, hoe bedrijven beslissingen nemen. Die ervaring helpt mij in mijn werk als advocaat, dat geloof ik heilig.’