Daar zag het lange tijd niet naar uit. Een week eerder, tijdens een algemeen overleg in de Kamer over de gefinancierde rechtsbijstand, beweerde de VVD-bewindsman nog dat hij het geld niet had. Belangrijker nog, hij vond het niet nodig. Eerst maar eens het aantal zaken structureel met tien procent verminderen. ‘Q (kwantiteit) moet naar beneden om P (prijs) te laten stijgen.’
De Tweede Kamer werd er wanhopig van. Niet alleen de oppositie, onder aanvoering van de onvermoeibare Michiel van Nispen. Ook de coalitiegenoten van CDA, CU en D66 wilden dat er iets gebeurt om de acute nood te lenigen. Wat dat ‘iets’ moest zijn, lieten ze aan de minister over, ondertussen verwijzend naar het noodplan dat de NOvA in september had voorgesteld.
Dieptepunt
Het debat vormde een dieptepunt in een lange reeks van moeizame bijeenkomsten. Henk Krol van 50PLUS verzuchtte zelfs dat hij zich geen debat kon herinneren waarvan hij zo droef was geworden. Tientallen advocaten, die naar Den Haag waren gekomen om het debat bij te wonen, waren dat met hem eens. Zij verlieten collectief de zaal, zodra duidelijk werd dat Dekker met lege handen was gekomen.
Dekker kon na het debat niet anders meer dan concluderen dat hij alleen was komen te staan. De Tweede Kamer zou hem de acties van begin januari, met alle gevolgen in de rechtspraak, zwaar aanrekenen.
Dekker zelf zegt dat hij voorafgaand aan het debat al de dialoog zocht. Om precies te zijn op het moment dat de NOvA, namens lokale orden en specialisatieverenigingen hem in de grote hal een petitie overhandigden. ‘Ik zei tegen de landelijk deken: laten we praten, anders komen we helemaal niet nader tot elkaar. Daarna kwam het in een stroomversnelling. Toen ik het idee had, er komt iets uit dat uiteindelijk kan gaan vliegen, heb ik onmiddellijk contact opgenomen met de minister van Financiën en met de fractievoorzitter. Om te kijken wat we bovenop het regeerakkoord zouden kunnen doen. Daarna was iedereen het er snel over eens.’
Nieuw tarief
In totaal trekt het kabinet 60 miljoen euro extra uit, verdeeld over twee jaar. Inclusief btw gaat het om 73 miljoen. Met dat geld kan de vergoeding per toevoegingspunt tijdelijk omhoog. Per punt wordt nu 108,57 euro vergoed. Vanaf 1 januari 2020 geldt het nieuwe tarief van 121,50 euro (excl. btw). Dat tarief geldt voor de eerste 1.500 basispunten.
Wat er na de periode van twee jaar gaat gebeuren, is onbekend. Minister Dekker heeft steeds gezegd dat de herziening van het stelsel pas in 2024 zijn beslag krijgt. De regeerperiode van het huidige kabinet loopt in 2021 af.
Algemeen deken Johan Rijlaarsdam toonde zich blij met de overbruggingsregeling. ‘In de eerste plaats omdat de minister nu eindelijk erkent dat er sprake is van nood in de sociale advocatuur. En we hebben nu even rust, zodat we inhoudelijk kunnen gaan praten over de herziening van het stelsel.’
Dekker hoopte met het extra geld de impasse te doorbreken en de aangekondigde verhinderingsacties te vermijden. Hij kreeg daarvoor ook de steun van de NOvA en de specialisatieverenigingen. In een persbericht riep de NOvA advocaten nog dezelfde dag op de acties niet te laten doorgaan.
De Amsterdamse strafadvocaat Robert Malewicz, initiatiefnemer van #ikpiketnietlanger, gaf op Twitter gehoor aan die oproep, met de hashtag #ikpiketweer.
De NOvA schuift op het ministerie ook weer aan bij het zogeheten topberaad over de rechtsbijstand. De inbreng blijft gericht op verbeteringen van het stelsel en op een redelijke vergoeding voor sociaal advocaten, benadrukt de NOvA. ‘De commissie-Van der Meer heeft aangetoond dat daar 127 miljoen euro voor nodig is. (…) De maatregel die het kabinet nu heeft getroffen, lenigt de eerste nood maar is geen duurzame oplossing.’
Onvrede
Dat laatste is precies het probleem voor diverse advocaten die niet tevreden zijn met het tijdelijke extra geld. Tal van hen lieten op sociale media weten de acties door te zetten en alleen genoegen te nemen met structurele maatregelen. Ook het Deventer kantoor Vlug Huisman Maarsingh Strafpleiters verklaarde de piketboycot te handhaven. ‘De advocatuur krijgt met dit extra budget geen extra vet op de botten. Gegeven de alarmerende, doorwrochte rapporten over dit onderwerp in de afgelopen jaren – waarvan enkele nota bene in opdracht van de minister zelf opgesteld – had een regeling met terugwerkende kracht meer voor de hand gelegen.’ Ook binnen de Haagse balie ontstond gemor over het afblazen van de acties, kracht bijgezet met de hashtag #ikpiketnogsteedsniet. Onder aanvoering van de Wassenaarse advocaat Pieter Dietz de Loos is inmiddels de Vereniging Advocatenbelangen opgericht, die zich wil toeleggen op belangenbehartiging.
Volgens Dietz de Loos stelt de vereniging zich niet tegenover de NOvA, maar er juist naast. ‘De NOvA geeft nadrukkelijk aan het belang van een goede rechtsbedeling na te streven en niet het belang van advocaten. Dat is ook wat stagiairs al meteen de eerste dag wordt geleerd: het is geen belangenvereniging. Feitelijk is daarmee sprake van een leemte. Die willen we opvullen.’ Dietz de Loos zegt dat honderden advocaten zich via een whatsappgroep achter zijn initiatief hebben geschaard.
Piketrooster
De Raad voor Rechtsbijstand (RvR) zette half november het piketrooster voor januari weer open. Advocaten die zich niet hadden aangemeld voor de eerste weken van januari, kregen tot 1 december de tijd dat alsnog te doen. Op 6 december maakt de RvR bekend of voldoende advocaten dat hebben gedaan.
