Het proces tegen de vier verdachten (zie kadertekst) in de MH17-zaak begint op 9 maart. Eind januari werd bekend dat een van de vier verdachten vertegenwoordigd wordt door een Nederlands advocatenkantoor. Dat blijkt het kantoor Sjöcrona Van Stigt Advocaten (SVS) te zijn, dat ervaring heeft in het behandelen van grote internationale strafzaken. Van Eijck (57) en Ten Doesschate (39) vormen met de Russische advocaat Elena Kutina van Kovler and Partners in Moskou een verdedigingsteam. Om welke verdachte het gaat, willen Van Eijck en Doesschate niet bekend maken. Kutina heeft maandag tegenover het Russische persbureau Tass echter verklaard dat het gaat om de Russische verdachte Oleg Pulatov. Pulatov, voormalig Russische militair, was in 2014 plaatsvervangend hoofd van de inlichtingendienst in de volksrepubliek Donetsk. Vanuit deze republiek werd de raket op de MH17 afgeschoten.
Houden jullie als kantoor rekening met reacties uit de samenleving in deze zaak?
Ten Doesschate en van Eijck: ‘Wij begrijpen heel goed dat deze rechtszaak over de verschrikkelijke vliegramp in 2014 voor veel emoties zorgt. Wij vinden het belangrijk te benadrukken dat we de zaak voor de nabestaanden met respect zullen behandelen. Er zijn 298 mensen, onder wie 196 Nederlanders, omgekomen bij deze ramp. Dat is een zeer gevoelig gegeven in deze zaak. Dat beseffen wij donders goed.
Wat is jullie belangrijkste motief om deze zaak aan te nemen?
Ten Doesschate: ‘Het is cruciaal in de rechtsstaat dat elke verdachte juridische bijstand krijgt. Iedereen heeft recht op een eerlijk proces. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend, maar voor ons als strafrechtadvocaten is dat ontzettend belangrijk. Juist ook in zo’n beladen zaak is het van belang dat verdachten een onafhankelijke en objectieve advocaat krijgen. Die hun kant van de zaak belicht.’
Hebben jullie de zaak eerst verkend en extra overwogen voordat jullie ‘ja’ zeiden?
Van Eijck: ‘Net zoals bij elke potentiële cliënt hebben wij een verkenning gedaan. Voor ons was als eerste van belang of er tijdens het ongeluk mensen zijn omgekomen die bij advocaten of medewerkers van ons kantoor zodanig bekend waren dat onze bijstand niet passend zou zijn. Dat was niet zo. Vervolgens is het belangrijk om te weten wat de rechtspositie van onze cliënt is en of wij toegang tot hem kunnen krijgen. Helaas kunnen wij geen mededelingen doen over de vraag of dit contact er inmiddels is.’ Ten Doesschate: ‘Verder moesten we checken of ons kantoor de workload aan zou kunnen. We begrepen dat het dossier – dat we nog niet hebben ontvangen – zo’n 30.000 pagina’s beslaat. Gelukkig werken er op ons kantoor achttien gespecialiseerde advocaten die gewend zijn om een steentje bij te dragen in grote strafzaken. Gaandeweg de verkenning gingen de stoplichten op groen. We hebben er extra goed over nagedacht en er uiteindelijk met overtuiging voor gekozen.’
De samenwerking is tot stand gekomen op initiatief van de Russische advocate Elena Kutina. Hoe gaat die in de praktijk verlopen?
Van Eijck: ‘We vormen samen een verdedigingsteam. Kutina mag hier niet optreden namens de verdachte, wel levert zij relevante informatie aan voor onze verdediging. Net zoals wij informatie aanleveren aan samenwerkende buitenlandse collega’s in internationale zaken.’ Ten Doesschate: ‘We zullen vooral een beroep op haar doen waar het gaat om de feitelijk-materiële aspecten. Zijn alle feiten in het dossier juist? Daar zullen we zelf veel onderzoek naar doen en zij kan ons helpen die vragen te beantwoorden. Het juridisch-formele gedeelte is hoofdzakelijk Nederlands en zullen wij vooral voor onze rekening nemen
Alle vier verdachten vallen direct of indirect binnen de Russische invloedsfeer. Zijn jullie huiverig dat jullie cliënt daardoor niet vrij zal zijn in zijn keuzes en uitspraken?
Van Eijck: ‘Daar kunnen we niet op ingaan.’
Door de intensieve berichtgeving over de zaak heeft de publieke opinie de verdachten wellicht al veroordeeld. Ligt ’trial by media’ op de loer?
Van Eijck: ‘Dat is bij een ramp als deze in zekere zin onvermijdelijk. Je hebt te maken met een grote groep mensen die door de ramp is geraakt. Die nemen kennis van de bevindingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, het Joint Investigation Team, Bellingcat en vele anderen. In het tijdperk van online media en Twitter is het bijna niet voor te stellen dat er geen trial by media zou zijn. Het is ook een illusie om te denken dat de berichtgeving aan de rechters van de rechtbank voorbij gaat. Het risico dat nog te horen getuigen door de enorme stroom aan informatie zijn beïnvloed, is daardoor ook een gegeven. De hele wereld kijkt met een vergrootglas naar dit proces en dat maakt ons werk extra bijzonder.’
Ten Doesschate: ‘Aan ons de taak om desondanks alles in het werk te stellen ten behoeve van een fair trial. Voor ons als strafrechtadvocaten ís het juist dan een enorme vakmatige uitdaging om aan een verdachte rechtsbijstand te verlenen.’ Van Eijck: ‘Daarbij scheelt het dat we als kantoor een ruime ervaring hebben met het optreden in zaken waarin trial by media op de loer ligt, zoals bijvoorbeeld bij het verdedigen van politiemensen. Daar is het beeld in de media regelmatig ook tegen je cliënt gekant. Inderdaad, een kantoorgenoot van ons heeft opgetreden in de zaak Mitch Henriquez. Dat zijn mediagevoelige zaken.’
Hoe willen jullie zelf met de media omgaan?
Van Eijck: ‘We zijn niet van plan veelvuldig in allerlei talkshows te gaan optreden. De zaak gaat naar verwachting jaren duren, maar wij zullen in die tijd nauwelijks in de media zichtbaar zijn. Dit interview is een van de weinige optredens. Wij willen ons laten zien in de rechtszaal, bij het uitoefenen van ons vak. Het motto van ons kantoor is al 28 jaar ‘High profile, low key’. Daar voelen we ons prettig bij.’
Het MH17-proces
In het MH17-proces staan vier verdachten terecht die vervolgd worden voor het doen verongelukken van vlucht MH17 op 17 juli 2014 en tevens voor de moord op de 298 inzittenden. Het Openbaar Ministerie stelt op basis van het onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT) dat vlucht MH17 is neergeschoten door een raket uit een BUK-lanceerinstallatie, die vanuit de Russische Federatie vervoerd is naar de volksrepubliek Donetsk in Oost-Oekraïne. Volgens het OM hebben de vier verdachten, drie Russen en een Oekraïner, ieder hun eigen aandeel hierin gehad.
Het gaat om de Russen Igor Girkin (in 2014 legerbevelhebber en minister van defensie van de volksrepubliek Donetsk), Sergej Dubinski, (hoofd inlichtingendienst van de volksrepubliek) en Oleg Pulatov, (plaatsvervangend hoofd inlichtingendienst). De Oekraïner is Leonid Kharchenko, commandant van een Donetsk-gevechtseenheid.
Om uitlevering van de verdachten is niet gevraagd. Dit omdat Rusland noch Oekraïne onderdanen uitleveren. Het landelijk parket heeft de vier mannen wel met klem gevraagd op te komen dagen voor de zittingen. SVS staat één van de vier bij. Het is vooralsnog onbekend of de andere verdachten zich tot Nederlandse kantoren hebben gewend.
De inhoud van dit bericht is maandag 3 februari om 16.00u aangepast.