De individuele advocaat een stem geven. Dat is de missie van de Vereniging Advocatenbelangen die eind vorige maand de eerste algemene ledenvergadering (ALV) hield. De eerste doelen voor de korte termijn zijn inmiddels opgesteld: er moet iets worden gedaan aan de verdergaande specialisatievereisten van de Raad voor Rechtsbijstand, de toenemende regeldruk in het algemeen en er moet een tuchtrechthervorming komen.
Stokpaardje van de vereniging is toch wel de gefinancierde rechtsbijstand. Minister Dekker (Rechtsbescherming) heeft onlangs een brief ontvangen waarin voor acht rechtsgebieden een puntenverhoging wordt geëist. De vereniging heeft 1 maart 2020 gesteld als uiterste datum voor een handreiking van de minister.
Het langslepende gevecht over de gefinancierde rechtsbijstand is de aanleiding geweest voor oprichting van de vereniging. ‘Iedereen in het systeem moet recht hebben op rechtsbijstand,’ vindt Nix, die een algemene toevoegingspraktijk leidt binnen Spuistraat 10 Advocaten in Amsterdam. ‘Zonder toegankelijk recht wint het onrecht. Als groepen worden uitgesloten van goede rechtsbijstand dan opent dat de deur voor malafide commerciële aanbieders. Dat is de aanleiding voor ons bestaan.’
De trigger was de deal die de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) in november met minister Dekker sloot. Die zegde tijdelijk extra geld toe voor de sociale advocatuur waarop de NOvA en diverse specialisatieverenigingen hun achterban opriepen de aangekondigde piketstaking voor begin januari af te blazen. ‘De minister deed een toezegging die de achteruitgang van de afgelopen tien jaar helemaal niet goed maakt. De piketstaking was een geniale ingeving van advocaat Robert Malewicz. Deze actie is het meest succesvolle dat de Nederlandse advocatuur heeft voortgebracht. Omdat het zo massaal is en zoveel impact heeft. Het is impactvoller dan een demonstratie. Daarom hebben wij de staking doorgezet.’
‘Veel advocaten vonden dat de NOvA deze actie naar zich toe had getrokken en zonder overleg met de achterban een deal had gesloten tot een tijdelijke handreiking,’ vult Koerselman, die met Koerselman Advocaten een eigen strafrecht- en mkb-arbeidsrechtpraktijk runt in Zoetermeer, aan. ‘In de week erna heb ik in een intervisiegroep een brandbrief opgesteld over de deal. Pieter Dietz de Loos (advocaat bij De Loos & Schrijver Advocaten in Wassenaar) belde mij vervolgens met het idee voor een vereniging. Het zaakje ging snel rollen. Het bleek op verschillende fronten te leven.’
Ook volgens Nix was er binnen de advocatuur al langer een roep om een organisatie die zich sterk maakt voor zuivere belangenbehartiging. ‘Een organisatie die niet zoals de NOvA ook een toezichthoudende taak heeft. Dat kan strijdig met elkaar zijn.’
Specialisatie
Tijdens de ALV vorige maand is er voor dit jaar een bestuur vastgesteld. Naast Nix en Koerselman bestaat die uit woordvoerder Dietz de Loos en secretaris Dionne Glaudemans (Advocatenkantoor Glaudemans, Delft). Het bestuur maakt onderdeel uit van een twaalfkoppige stuurgroep die via WhatsApp dagelijks contact heeft over zaken die opvallen binnen de advocatuur. Inmiddels telt de vereniging bijna vijfhonderd leden vanuit verschillende windstreken, rechtsgebieden en leeftijdsgroepen.
Advocaten die lid zijn van de VA betalen geen contributie. Doneren staat vrij en dat hebben een aantal advocaten volgens de twee bestuursleden ook al gedaan. ‘Alle leden van de stuurgroep hebben een bedrag ingelegd waar tot nu toe alles van is betaald.’ Voor de toekomst denken de twee advocaten dat wanneer de VA zichzelf goed in de kijker speelt mensen vanzelf bereid zijn te doneren.
De VA noemt zichzelf liever geen vakbond maar een belangenvereniging. Koerselman: ‘Maar tijdens de ledenvergadering gaven veel leden aan dat ze die vakbond wel verwachten. Men wil het gevoel hebben dat er een vereniging is voor de advocatuur breed.’ De vereniging richt zich daarom niet alleen op de sociale advocatuur. Ook verschillende solopraktijken en kleinere praktijken op betalende basis sloten zich tot nu toe bij de vereniging aan.
‘Ook solisten met een commerciële praktijk voelen het beperkende effect van de opkomende regeldruk,’ zegt Nix. ‘Neem de verplichte intervisiegroepen. Dat kost tijd en daarmee geld zonder dat het nu bijzondere toegevoegde waarde heeft. Daarnaast stelt de Raad voor Rechtsbijstand allerlei beperkingen op de verschillende rechtsgebieden. Het leidt allemaal tot versmalling van het vrije beroep.’
De vereniging is voornemens om op korte termijn in overleg te treden met de Raad voor Rechtsbijstand. Als voorbeeld van problemen waar advocaten tegenaan lopen, noemt Koerselman zaken die een overlap hebben in rechtsgebieden. ‘Stel, iemand wordt aangehouden op verdenking van verdovende middelen in zijn woning. Dat valt onder het strafrecht. Vervolgens komt er een burgemeestersbesluit tot sluiting van de woning. Dat is bestuursrecht. Dan ontbindt de woningbouwvereniging de huurovereenkomst. Dan heb je te maken met het huurrecht. In alle drie de gevallen heb je het strafdossier nodig, maar nu zou de advocaat die de strafzaak doet voor diezelfde cliënt geen toevoeging meer krijgen voor het huurrecht. Daar heeft de Raad voor Rechtsbijstand niet over nagedacht. Dat willen we als vereniging op de agenda krijgen.’
Ander voorbeeld is volgens de twee advocaten het vreemdelingen- en asielrecht. ‘Bij de raad zijn dat aparte specialisaties, bij de NOvA niet. Zo ga je splitsingen krijgen van rechtsgebieden die elkaar overlappen. De asielrechtadvocaat loopt zo tegen beperkingen aan waardoor hij bepaalde zaken niet meer kan doen.’
Tijdens de ALV heeft de vereniging naar eigen zeggen tal van dit soort voorbeelden gehoord. Nix: ‘Het maakt het voor veel advocaten bijna onmogelijk om de praktijk voort te zetten en de verdiencapaciteit te handhaven. Het wrange is dat het specialiseren een van de aanbevelingen van Van der Meer is. Dat wordt nu doorgevoerd, maar wat betreft de verhoging van de vergoeding zegt de minister: “Ik ben niet getrouwd met dat rapport”.’
Regeldruk
Om de regeldruk in het algemeen aan te pakken, heeft de vereniging een eerste gesprek met de NOvA gevoerd. Tijdens de nieuwjaarstoespraak liet waarnemend deken Frans Knüppe weten de oplopende regeldruk voor advocaten tegen het licht houden. Koerselman: ‘De regeldruk is een issue voor de sociale en de betalende praktijk. We zijn dus blij dat de deken dat nu oppakt. Dat blijven we kritisch volgen.’
Volgens de advocaat zoekt de vereniging nadrukkelijk de samenwerking met de NOvA. ‘Ons idee is om de pijnpunten die we horen te bundelen en door te geven aan de orde. Zeker richting minister Dekker zoeken we bewuste samenwerking. Al staan we er wel strakker in. We eisen geen plek aan tafel, maar misschien kan de NOvA ons als tool gebruiken in de gesprekken met Dekker: de VA staat er strakker in, dus jullie moeten met een betere deal komen.’
Volgens Nix zorgt een nieuwe vereniging die de belangen van advocaten behartigt niet voor versnippering. ‘Juist in de discussie over de gefinancierde rechtsbijstand kunnen we in harmonie met de NOvA en de VSAN opereren. We zijn dan een partnerorganisatie. We zijn er voor de leden om de orde kritisch te volgen in hun toezichthoudende taak. En we gaan in tandem met de orde als het gaat om belangenbehartiging van advocaten naar buiten toe.’
Koerselman: ‘We dienen allemaal hetzelfde doel. We willen een toekomstbestendig systeem met elkaar en voor elkaar, zodat we ook weer nieuwe aanwas krijgen. Wij hebben als extra middel de mogelijkheid om een kort geding of procedure tegen de Raad voor Rechtsbijstand te starten wanneer het nodig is. Dat is het verschil dat wij kunnen maken. De NOvA kan dat niet doen.’
Tuchtrechthervorming
De vereniging heeft verder tuchtrechthervorming op de agenda staan. Volgens de twee advocaten kent het systeem een aantal notoire klagers die het tuchtrecht exorbitant belasten. ‘Die kosten worden teruggevoerd op de balie,’ zegt Nix. ‘We willen daarom een kleine drempel met een eigen bijdrage. Of het griffierecht bij de Raad van Discipline moet omhoog. Daarnaast denken we aan een proceskostenveroordeling bij kennelijk ongegronde klachten. Je hebt een kern van klagers die precies weten hoe ze het tuchtrecht kunnen inzetten. Dat is voor bepaalde advocaten echt een loden last. Dat moet en kan anders.’
Daarnaast heeft het bestuur van de vereniging een lijst liggen van kleine punten die nog uitgedacht moeten worden. Een klachtenregeling waarbij advocaten anoniem over de kwaliteit van rechters kunnen klagen bijvoorbeeld. Nix: ‘Ook vinden we dat een advocaat een weerwoord moet kunnen geven wanneer de rechtbank bij de plaatselijke deken een opmerking maakt over deze advocaat. De advocaat moet bij zo’n overleg betrokken worden.’
Voor nu ligt de focus vooral op de plannen van Dekker. ‘Het wordt tijd dat de onzinnigheid van de plannen van Dekker over rechtshulppakketten en versterking van de eerste lijn op tafel komt,’ vindt Nix. ‘Dekker komt met veel te veel kletspraat weg op dit moment.’
Tijdens de ALV heeft de vereniging daarom ook al uitgebreid gesproken over eventuele acties in de toekomst. Zo wordt gedacht aan acties op lokaal niveau, zoals een piketstaking tijdens een groot evenement als de Gay Pride in Amsterdam. Koerselman: ‘We hebben nu gevraagd om voor 1 maart over de brug te komen. Als hij niet met een handreiking komt, denken we aan dit soort zeer gerichte acties. Drukke dagen die evenveel pijn doen als de staking in januari.’
Volgens Nix is het nu met name van belang dat de vereniging stemmen verzamelt om vervolgens manieren te coördineren die de wensen kracht bijzetten. ‘De onvrede die nu leeft, de basis die versmalt, verdienmodellen die worden afgeknepen. De actiebereidheid die daardoor ontstaat, willen wij vangen. Het aantal advocatenacties, demonstraties, flashmobs, piketstakingen en de participatie daarbij kan omhoog. Wij willen meer advocatenparticipatie bij acties.’
