Advocaat in China: roeien met de riemen die je hebt

Jan-Willem Möller werkt sinds 2012 bij Tanner De Wit Solicitors in Hongkong. Na een maandenlange periode van protesten tegen de overheid en ‘handelsoorlog’ tussen China en de VS liggen nu scholen, overheidsinstellingen en bedrijven plat vanwege het coronavirus. ‘Het is stil op straat.’
‘Mensen zijn in de weer met doekjes, vloerkleden worden dagelijks gereinigd en liftknopjes elk halfuur schoongemaakt. Het is momenteel een beetje somber om in Hongkong te wonen, om niet te zeggen deprimerend. Het straatbeeld is leeg, cliënten willen geen meetings meer, lunchafspraken worden afgezegd en congressen & symposia worden niet georganiseerd. Als nuchtere Nederlander word ik soms gek aangekeken. Ik doe namelijk niet altijd een mondkapje op. Naar mijn mening helpt dat niet – je kunt beter wat vaker je handen wassen – maar het is in Hongkong sociaal wenselijk om een masker te dragen. Ik krijg boze blikken als ik in de metro mijn kapje niet op heb, zeker als ik ook een keertje kuch.
Na de maandenlange onrust van protesten tegen de regering liggen nu ook scholen, overheidsinstellingen en bedrijven plat vanwege het coronavirus. Sinds de SARS-uitbraak in 2003 is men hier extra alert. Al weken wordt opgeroepen om vooral binnen te blijven. Naar mijn mening is het een beetje overdreven. Er zijn tot nu toe twee mensen overleden aan het coronavirus, de gewone griep eist meer levens, maar hier zijn ze in opperste staat van paraatheid. Aan de ene kant levert ons dat zakelijk gezien schade op. Advocaten die zich binnen ons kantoor bezighouden met transacties, fusies en overnames hebben weinig te doen. Daarbij is de rechtbank gesloten, dus procederen zit er momenteel niet in. Aan de andere kant levert het ons ook werk op. Het coronavirus zorgt voor veel juridische vragen. Contracten worden bijvoorbeeld niet nageleefd vanwege het virus en herstructurering- en insolventiezaken zijn aan de orde van de dag. So far so good dus.
Persoonlijk maak ik me niet zoveel zorgen. Binnen onze vriendenkring zie je ook een groot cultureel verschil in hoe de locals en de expats met het virus omgaan. Hier in Hongkong zijn ze snel paniekerig. Zo ontstond er bijvoorbeeld het gerucht dat er een tekort aan WC-papier dreigde te ontstaan en mensen gingen gelijk massaal hamsteren. Tot aan vechtpartijen in de supermarkt aan toe. Ik laat me niet zo snel gek maken, doe niet mee met al die hysterie. De enige reden voor mijn vrouw en ik om Hongkong te verlaten is als over een paar maanden blijkt dat de economie er zo onder te lijden heeft gehad dat het leven hier een stuk slechter is geworden. Maar tot die tijd maak ik me niet druk.’

Het heen en weer pendelen tussen Shanghai, Beijing en Hongkong werd een probleem voor Rogier van Bijnen toen het coronavirus uitbrak. Nu doet hij tijdelijk zijn werk voor R&P China Lawyers vanuit Amsterdam. ‘Het is roeien met de riemen die je hebt.’
‘Het was een rare gewaarwording: vrijwel alle 300 passagiers op onze vlucht naar Amsterdam droegen een mondkapje. Het was een risico bovendien, zoveel mensen dicht op elkaar. Als wij, of onze kinderen, nu ziek worden dan hebben we het aan onszelf te danken, zeiden mijn vrouw en ik tegen elkaar. Bij de douane in Nederland werden geen vragen gesteld, we konden zo doorlopen en werden niet gecontroleerd. Dat verbaasde me. Inmiddels zijn we een paar weken verder en gelukkig alle vier gezond.
We moesten wel weg. Het openbare leven ligt in Hongkong helemaal plat. Onze kinderen kunnen niet naar school en speeltuinen zijn dicht. Het kantoor waarvoor ik werk is gespecialiseerd in Chinees recht voor buitenlandse partijen die zaken doen in of met China. Ik woonde van 2009 tot 2016 in Beijing en de laatste jaren reis ik vanuit Hongkong – waar ik nu woon met mijn gezin- regelmatig naar het hoofdkantoor in Shanghai en ons kantoor in Beijing. Tijdens het Chinese nieuwjaar begon de ellende. De vakantie zou officieel op 31 januari eindigen, maar de regering verlengde het eerst tot 2 februari en daarna werd het in veel steden verder verlengd tot 10 februari. Vanaf toen ging het snel. Heel China ging in no time op slot. Reizen was er niet meer bij. Het kón wel, en kan nog steeds, maar als je van A naar B reist is de kans groot dat je twee weken in quarantaine moet. Daar heb ik persoonlijk geen zin in. Bijna niemand reist meer en veel Chinese steden zijn daardoor praktisch geïsoleerd.
Zakelijk gezien gaat dit een dramajaar worden. Vrijwel niemand doet momenteel business en het zal me niet verbazen als onze omzet met 30% daalt ten opzichte van vorig jaar. Wij zijn niet de enige. Wij hebben cliënten, bijvoorbeeld in de Chinese retail, die € 50.000,- omzet in de week hadden in één winkel en nu nog maar € 100,-. In die grootte moet je het zien. Wij kunnen het als kantoor goed opvangen, omdat de afgelopen jaren winstgevend waren, maar als je al op de rand van faillissement zit dan overleef je dit niet. We krijgen dan ook veel vragen over kostenbesparing van onze cliënten, de enige factor waar je als bedrijf nog enigszins grip op hebt.
Ik was niet bang om het virus in Hongkong op te lopen, mijn vrouw ook niet. De reden dat we terug zijn gekomen is omdat we moeilijk 24/7 met de kinderen binnen kunnen gaan zitten. Het werken vanuit Amsterdam is niet ideaal, maar zowel collega’s als cliënten zitten in hetzelfde schuitje. Het is roeien met de riemen die je hebt. Straks, als het allemaal wat rustiger is en het virus onder controle, dan gaan we weer terug. Vanuit Nederland kun je nog steeds rechtstreeks naar China vliegen, dus dat scheelt haha.’

Jan Holthuis is partner en advocaat bij BUREN en woont overwegend in Beijing. Hij heeft het zakelijk gezien nog nooit zo druk gehad. Toch vereist het coronavirus de nodige aanpassingen.’Documenten, zoals bewijsstukken bijvoorbeeld, kun je niet zomaar naar kantoor sturen.’
‘Ik ben heel benieuwd hoe de verspreiding van het coronavirus in Italië verloopt. In Italië heeft de overheid toch een stuk minder controle dan in China. In Beijing, waar ik woon, maar ook in de rest van China worden strikte regels gehanteerd. Zo zitten er bijvoorbeeld momenteel twee Chinese collega juristen in quarantaine in de Hubei provincie. Zij mogen zonder toestemming van de lokale overheid niet reizen. Doen zij dit toch dan kunnen zij een boete krijgen, variërend van 200 yuan, wat zo’n € 25,- is, tot duizenden yuan. Ook kun je dagen en soms zelfs jaren gevangenisstraf krijgen wegens het in gevaar brengen van anderen. Iedereen leeft de regels dan ook strikt na. Zeker als buitenlands bedrijf, anders breng je je business in gevaar.
Ik heb het nog nooit zo druk gehad. BUREN is al sinds 1995 in China actief, houdt kantoor sinds 2004 en heeft inmiddels een strategische positie. Onze cliënten hebben langlopende projecten, zoals acquisities en joint ventures, en die gaan ondanks het virus onverminderd door. Ook hebben we extra werk doordat de CCPIT, de Internationale Chinese Kamer van Koophandel, op aanvraag certificaten van ‘overmacht’ uitdeelt. Wat dat betreft reguleert de Chinese overheid één en ander goed. Wanneer partijen door het virus hun contract niet kunnen naleven bewijst een dergelijk certificaat een overmacht situatie die Chinese rechtbanken vervolgens respecteren. Onze kantoren in Shanghai en Beijing zijn momenteel nagenoeg onbemand. Onze juristen werken noodgedwongen vanuit huis. Zelf was ik voor het Chinees nieuwjaar in Nederland, maar terug reizen naar Beijing wordt momenteel sterk afgeraden. Ik kijk het daarom eerst een tijdje aan en werk nu vanuit ons kantoor in Amsterdam. Het blijkt dat je een fysiek kantoor eigenlijk best een tijdje kunt missen. Natuurlijk, het is soms lastig dat besprekingen met cliënten nu standaard via conference calls gaan en dat je documenten – zoals bewijsstukken en due diligence documenten – niet zomaar even naar kantoor kunt sturen. Maar buiten dat, en het feit dat de rechtbanken zittingdata opschorten, gaat het prima. Mijn gezin is een aantal jaren geleden terug naar Nederland verhuisd vanwege de luchtvervuiling in Beijing. Sindsdien woon ik afwisselend in China en Amsterdam. Mijn vrouw en kinderen zijn blij dat ik nu wat langer in Nederland ben. Wat dat betreft heeft het coronavirus ook voordelen.’