Het MH17-proces is maandag onder grote internationale belangstelling gestart in de speciaal beveiligde rechtbank op Schiphol. Rechter Hendrik Steenhuis legde uit dat volgens het Nederlands strafrecht slachtoffers en nabestaanden het recht hebben om op zitting het woord te voeren over de persoonlijke consequenties van het verlies. ‘Ook mogen zij zich uitspreken over de straf die in hun ogen op zijn plaats is.’ Steenhuis meldde dat 49 nabestaanden van dit spreekrecht gebruik maken. Nog eens 82 nabestaanden zullen de rechtbank een schriftelijke verklaring overhandigen. 84 nabestaanden hebben via hun advocaten een vordering tot schadevergoeding ingediend.
398 nabestaanden van 244 MH17-slachtoffers worden in het strafproces bijgestaan door het MH17 rechtsbijstandteam van negen Nederlandse advocaten. Een groot deel van deze advocaten adviseerde de nabestaanden van de MH 17 al eerder bij het indienen van schadeclaims tegen Malaysia Airlines. Tot het huidige team behoren de advocaten Sander de Lang (SAP Letselschade Advocaten), Peter Langstraat (Moree Gelderblom Advocaten) Evert Wytema (Van Wassenaar Wytema Letselschadeadvocaten & Mediation), Antoinette Collignon (Legaltree Advocaten), Marco Zwagerman en Arlette Schijns (Beer Advocaten), Maya Spetter (Spetter Advocaat & Mediator), Maarten Pijnenburg (Dekens Pijnenburg Strafrechtadvocaten) en Ruth Jager (Dijkstra & Jager Advocaten).
Emotioneel moment
Het Openbaar ministerie las ’s ochtends hardop alle namen voor van de 298 slachtoffers die bij de ramp omkwamen. ‘Een emotioneel moment’, aldus Sander de Lang, woordvoerder van het advocatenteam dat de nabestaanden bijstaat. ‘Het was ijzig stil in de zaal. Je hoorde alleen een journalist op zijn toetsenbord tikken en gesnik onder de twintig nabestaanden die in de zaal aanwezig mochten zijn.’ Het advocatenteam wist dat het OM de namen ging voorlezen, maar had dat pas ’s middags verwacht. ‘Maar ze deden het opeens meteen’, vertelt De Lang. ‘Dat kwam best hard binnen, ook bij mijn collega’s, enkele hadden tranen in hun ogen.’
De drie Russen en Oekraïner die verdacht worden van het neerschieten van het passagiersvliegtuig zijn zoals verwacht niet komen opdagen voor de rechtbank. De Russische verdachte Oleg Poelatov wordt als enige verdachte bijgestaan door advocaten. Het gaat om de Rotterdamse strafpleiters Boudewijn van Eijck en Sabine ten Doesschate (Sjöcrona Van Stigt Advocaten), die eerder aan het Advocatenblad een interview gaven. Op de eerste procesdag heeft de rechtbank Van Eijck en Doesschate tot de latere zittingen in juni uitstel gegeven voor het indienen van preliminaire verweren en verzoeken voor verder onderzoek. Dit omdat zij het strafdossier van ruim 36.000 pagina’s pas sinds kort bezitten en daardoor onvoldoende hebben kunnen bestuderen.
'Rookgordijn'
Van Eijck ging maandag inhoudelijk kritisch in op het in zijn ogen gebrekkige onderzoek naar het gedeeltelijk sluiten van het luchtruim in Oekraïne de weken voorafgaand aan de ramp op 17 juli 2014. Het Joint Investigation Team (JIT) zou dit aspect niet hebben onderzocht. Aan plaatselijke luchtverkeersleiders zijn hierover tijdens het JIT-onderzoek geen vragen gesteld, poneerde Van Eijck. ‘Dat is wat ons betreft geen juiste keuze geweest.’ Van Eijck suggereerde dat de deelname van Oekraïne aan het JIT een kritische benadering van een eventuele verantwoordelijkheid van dit land in de weg heeft gestaan.
‘Jammer’, vindt De Lang het voor hem onverwachte verhaal van Van Eijck. ‘Vlak daarvoor had Sabine ten Doesschate nog respectvol haar begrip voor de pijn bij de slachtoffers betuigd. En de rechtbank had hen tot 8 juni uitstel verleend voor het verweer omdat ze onvoldoende voorbereidingstijd hadden. En dan opeens dit verhaal, dat eerder al verkondigd is door de Russische Federatie. Waarom moet dat nu?’ Van Eijck ging volgens De Lang niet in op de ten laste gelegde feiten. ‘Daarmee was het vooral een rookgordijn.’ Dit soort vragen en acties vanuit de verdediging van Poelatev kunnen lastig voelen voor de nabestaanden, realiseert De Lang zich. ‘Dat klopt. Maar dit formele weerwoord van een verdachte verleent tegelijk meer legitimiteit aan het strafproces.’
Het MH17-strafproces kan de hele week live gevolgd worden via deze link.