Specialisatieverenigingen: ‘Compenseer advocaten die in de problemen komen’

Voor de sociaal advocaat heeft de sluiting van rechtbanken en het daarmee uitstellen van zaken grote financiële gevolgen. ‘De sociaal advocaat heeft het al zwaar en deze maatregel betekent dat de omzet gedurende in ieder geval drie weken nagenoeg stilvalt,’ aldus Reinier Feiner, voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN). De steunmaatregelen die het kabinet dinsdag voor ondernemers presenteerde bieden volgens hem weinig soelaas. Hij roept daarom op om vanuit de Raad voor Rechtsbijstand voor een overbruggingsregeling of voorschotregeling te zorgen. ‘Kantoren moeten hierdoor niet in acute problemen komen. De raad is met deze oproep welwillend aan de slag gegaan en we hopen dat er volgende week een regeling wordt getroffen.’

Ook wijst Feiner op de tien miljoen euro die voor experimenten als buurtrechters en regelrechters beschikbaar is gesteld. ‘Er zijn nu met corona valide argumenten om deze pilots uit te stellen en dat geld te gebruiken om de sociale advocatuur te helpen. Het primaire proces moet gewaarborgd blijven.’ 

Volgens Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA), is het goed dat de overheid zo snel duidelijkheid geeft over de eerste steunmaatregelen. ‘Wij zullen al onze leden wijzen op de mogelijkheden die dat voor de advocatuur biedt, zoals de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud en de mogelijkheid om uitstel te vragen van de betaling van de inkomsten-, vennootschaps-, loon- en omzetbelastingen.’ 

Soeteman denkt echter ook dat deze maatregelen voor een aantal kantoren niet genoeg zijn. ‘Wij hopen dat de overheid, al dan niet via de Raad voor Rechtsbijstand, kantoren in nood verder financieel zal ondersteunen. Via een noodfonds of bijvoorbeeld door extra uren tussentijds uit te keren. Een voorschot verstrekken op basis van de eerdere vaststellingen van de Raad voor Rechtsbijstand is ook een mogelijkheid.’ 

Volgens Feiner zit de grootste nood bij het personen- en familierecht, bijvoorbeeld gevallen van huiselijk geweld en ingewikkelde echtscheidingsprocedures. ‘Dat zijn zaken die zoveel tijd kosten. Die advocaten zijn eigenlijk jaren gratis aan het werk voordat ze betaald krijgen. Dat soort kantoren hebben op dit moment geen vet meer op de botten. Voor die praktijken moet de overheid gericht voorkomen dat ze omvallen. Helemaal omdat in de komende drie weken het aantal slachtoffers van huiselijk geweld wel eens toe zou kunnen nemen.’

Alexander Leuftink, voorzitter van de vFAS (vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators), zegt dat het belangrijk is dat we nu eerst inventariseren wat er speelt. ‘Wanneer blijkt dat er vergaande financiële gevolgen zijn, zullen ook wij oproepen om te zorgen voor een compensatieregeling. We zullen dit dan samen met de NOvA onder de aandacht brengen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.’

Ondanks de ingrijpende gevolgen zijn de verschillende voorzitters het wel eens met de maatregel om rechtbanken te sluiten. Soeteman en Feiner deden hier namens hun vereniging zondag zelfs al een oproep toe. ‘Het gezondheidsrisico voor verdachten, advocaten, de medewerkers en bezoekers van de rechtbanken en het Openbaar Ministerie, slachtoffers en de politie is te groot geworden om hen nog bij elkaar in dezelfde ruimte te laten zijn,’ schreven Soeteman en voorzitter Joren Veldheer (NVJSA) in een gezamenlijke brief.

‘We zijn daarom blij dat deze beslissing genomen is,’ reageert Soeteman. ‘Het is een volstrekt begrijpelijke beslissing die voor een heleboel mensen vreselijk ingrijpend is. Het zal zorgen voor veel uitstel van zaken voor mensen die duidelijkheid willen. Maar het is een beslissing die nodig is.’

Ook Feiner heeft alle begrip voor de beslissing, ‘ook al leeft er grote bezorgdheid’. ‘Het is van belang voor de gezondheid van de advocaat, maar ook voor de rechtzoekende die in ons geval vaak bijzonder kwetsbaar is.’ Leuftink noemt de beslissing een logische stap. ‘We zien de noodzaak. Wij moeten er ook verstandig in zijn en meewerken.’

Nagenoeg alle zaken liggen de komende weken stil. Alleen urgente zaken vinden doorgang. Voor het strafrecht zijn dat bijvoorbeeld zaken over voorlopige hechtenis, voorgeleidingen en supersnelrecht. Ook zaken over faillissementen, zittingen rond verplichte zorg en/of zorgmachtigingen en urgente familiezaken zoals uithuisplaatsingen of ondertoezichtstelling gaan door.

Waar mogelijk worden deze zaken behandeld via videoconference of telefoon, zegt de Rechtspraak. Als fysieke komst naar het gerechtsgebouw noodzakelijk is, worden daar passende maatregelen voor getroffen. In het geval verdachten worden aangehouden en voorgeleid en een piketmelding uitgaat naar de Raad voor Rechtsbijstand is het uitgangspunt dat consultatiebijstand door de advocatuur telefonisch wordt verleend, meldt de Raad voor Rechtsbijstand. Hetzelfde geldt voor de verlening van verhoorbijstand.

‘Voor voorlopige hechtenis is in de wet geregeld dat ongeveer elke drie maanden een beslissing wordt genomen,’ zegt Soeteman. ‘Rechters moeten daar ook nu over oordelen als de verdachte dat wil. Verder worden alle lopende strafrechtzaken uitgesteld. Het zou kunnen dat we voor sommige verdachten daarom juist om vrijlating zullen vragen.’

Volgens Soeteman heeft de maatregel immense consequenties voor elke verdachte. ‘Het maakt de onzekerheid groter en langer. Het kan de voorlopige hechtenis langer maken. De keerzijde is dat de verdachte naar de zitting was gekomen en misschien wel ernstig ziek was geworden. Of daar zijn buurman ernstig ziek had gemaakt. Het is niet een keuze die je aan iedereen individueel voor kan leggen: “kom maar wel of niet”. De risico’s zijn te groot.’

Soeteman vindt dat per zaak moet worden bekeken of partijen bij elkaar moeten komen of dat het per video kan. ‘Dat moet in goed overleg. Er zullen cliënten zijn die je niet op afstand kunt bijstaan. Dan heb je het over het zwakkere segment in de samenleving. Voor dat soort zaken is het nodig om met elkaar te praten ter voorbereiding van bijvoorbeeld een voorgeleiding.’

Ook voor de familierechtpraktijk is de maatregel ingrijpend. ‘Als zaken worden afgezegd, vrezen we dat het op de hele lange termijn wordt geschoven,’ zegt Leuftink. ‘De wachttijden zijn nu al zeer lang in het familierecht. Als een zitting bij het gerechtshof nu wordt uitgesteld, kan het zo een halfjaar duren voordat het op zitting komt. Dat is moeilijk uit te leggen aan cliënten, ook al hebben ze er begrip voor. Sommige mensen wachten al lang en voor velen is het al heel schrijnend als het bijvoorbeeld over alimentatie gaat. De consequenties zijn groot.’

Met betrekking tot de zaken die wel doorgaan is er volgens Leuftink nog wat onduidelijkheid over welke zaken spoedeisend zijn. ‘Ik weet niet of ieder kort geding wordt gekwalificeerd als spoedeisend. De gemiddelde echtscheiding laat sowieso al lang op zich wachten en daar zit ook enige urgentie in.’

Feiner van de VSAN vindt het zorgelijk dat er nog geen duidelijkheid is over allerlei termijnen. ‘Mensen gaan niet zomaar naar de rechter. Iemand die in zijn woning wil blijven wonen bijvoorbeeld, of iemand die vraagt om de omgang met zijn kind die hij al twee maanden niet heeft gezien. En ook over bezwaartermijnen is onduidelijkheid.’

Volgens de voorzitter moet er de komende weken ruimhartig worden omgegaan met wettelijke termijnen. ‘Ik pleit ervoor dat alle termijnen voor de duur van deze maatregel worden verlengd.’ Feiner vraagt zich daarnaast af hoe zit het met alle zzp’ers die nu en masse buiten de deur worden gezet. ‘In hoeverre hebben zij nu toegang tot het recht om zeker te stellen dat zij de komende weken te eten hebben?’