In de piketfase krijgen advocaten volgens het NJCM nu niet altijd toegang tot hun cliënten ‘op een manier die deugdelijk en vertrouwelijk overleg mogelijk maakt en waarbij ook voldoende bescherming is voor de gezondheid van beide partijen’. Dat botst met artikel zes van het EVRM, dat stelt dat een verdachte recht heeft of bijstand in verhoor en consultatie. Beiden verlopen door de huidige beperkingen grotendeels per telefoon. Dit terwijl face-to-face contact naar mening van de NJCM ‘sterk de voorkeur heeft’: een fysiek aanwezige advocaat ‘ervaart ook de non-verbale communicatie van de verhorende ambtenaren en van de verdachte’.
Ook het telefonisch contact zelf verloopt regelmatig onbevredigend, constateert het NJCM. Als het verlenen van juridische bijstand plaatsvindt via de intercom in de arrestantencel, is het heel lastig een verstaanbaar gesprek te houden. Het alternatief om met een telefoon op de gang te bellen, botst met de vertrouwelijkheid van het gesprek. Het NJCM is positief over het plaatsen van plexiglas tussen advocaat en cliënt in speciale overleg- en verhoorruimtes. Zulke structurele oplossingen worden aangemoedigd omdat de coronamaatregelen vermoedelijk langdurig zullen gelden.
Inequality of arms
De mensenrechten komen eveneens in de verdrukking door de gewijzigde inrichting van het strafproces, benadrukt het NJCM. Slechts in urgente zaken vinden fysieke zittingen plaats, in veel gevallen wordt een videoverbinding ingezet. Dit doet afbreuk aan het recht op een eerlijk proces. Een verdachte die vanuit de gevangenis via een videoverbinding spreekt, heeft in de ogen van het NJCM ‘minder overtuigingskracht’ dan iemand ‘die de rechter(s) in de ogen kan kijken’. Andersom kan zo’n verdachte niet alles volgen van wat er zich in de zittingszaal afspeelt. Bovendien is vertrouwelijke communicatie tussen advocaat en verdachte niet mogelijk.
Daarnaast zijn volgens het NJCM advocaten en verdachten vanuit gerechten ontmoedigt om naar zittingen te gaan waar wel de officier van justitie aanwezig was. Dit leidt tot een ongewenste inequality of arms. Verder is het weren van publiek bij strafzittingen in strijd de openbaarheid van het proces. De aanwezigheid van enkele journalisten biedt daarvoor te weinig compensatie, stelt het NJCM.
Gedetineerden
De mensenrechten van gedetineerden komen ook in de knel, aldus de brief. Zij mogen geen bezoek ontvangen, de tijd die ze mogen luchten is ‘drastisch’ ingekort en door de grote hoeveelheid mensen dicht op elkaar bestaat er extra grote kans op besmetting. Ook de resocialisering van gedetineerden staat on hold, stelt de NJCM vast. Die zijn immers gekoppeld aan verloven, welke vooralsnog zijn ingetrokken.