Dat bleek dinsdag tijdens het nota-overleg van de vaste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid. Het verder vergroten van het aantal strafzaken dat wordt afgedaan door het Openbaar Ministerie is een van de maatregelen die OM en Rechtspraak presenteerden als oplossing voor het wegwerken van de achterstanden door de coronacrisis. Diverse fracties wezen er op dat dit niet ten koste moet gaan van de rechtsbijstand voor verdachten: die moeten ook bij OM-afdoening altijd recht hebben op een advocaat.
‘De Kamer heeft voor deze rechtsbijstand al jaren gepleit, maar tot nu toe is het onvoldoende gerealiseerd’, stelde CDA-Kamerlid Chris van Dam. ‘Laat altijd een advocaat bij ZSM meekijken, zodat er geen gekke dingen gebeuren’, aldus D66-Kamerlid Maarten Groothuizen. ‘Als je geen advocaat erbij zet, krijg je dat per kerende post keihard terug’, vulde Van Dam aan. ‘Dan gaan mensen in beroep en creëer je een nieuwe bult aan zaken. Dus regel die bijstand: ruim en snel.’
Standaard advocaat
Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wees op de verbetering in kwaliteit van de OM-afdoeningen die deze week nog bleek uit een evaluatierapport. Daarnaast is volgens Grapperhaus in negen van de tien politieregio’s een start gemaakt met het inbedden van de rechtsbijstand in de procedure rond de OM-strafbeschikking. Diverse fracties namen met dit antwoord geen genoegen en dienden een Kamerbreed gesteunde motie in waar ze standaard bijstand door een advocaat opeisen. ‘Ook al omdat eerdere toezeggingen door de ministers in dit dossier niet zijn waargemaakt’, aldus Van Dam.
Verder vroeg de commissie het kabinet de juridische waarborgen rond het totale coronaplan van OM en rechtspraak veilig te stellen. ‘Tijdens de crisis is er regelmatig ingeboet op rechtsbescherming en rechtsstatelijkheid’, zei CU-Kamerlid Stieneke van der Graaf. ‘Nu er een aantal langdurige maatregelen worden genomen zoals vaker telehoren en strafzaken in de enkelvoudige kamer, wil ik de tijdelijkheid daarvan benadrukken. Wat ons betreft wordt dit niet het nieuwe normaal.’ In een inmiddels door de Tweede Kamer aangenomen motie werd voorgesteld dat de ‘onconventionele maatregelen’ eind 2021 weer vervallen tenzij ze aanwijsbaar een positieve bijdrage leveren.
Vinger aan de pols
Minister Dekker voor Rechtsbescherming zegde een degelijke evaluatie toe, maar benadrukte dat dit in belangrijke mate de verantwoordelijkheid van de rechterlijke macht is. ‘Zij is wettelijk gerechtigd deze keuzes te maken, bijvoorbeeld hoeveel rechters er op een zaak komen. Daar wil ik niet controleren, dat is rechtsstatelijk niet mijn positie.’ Dekker sprak zijn vertrouwen uit in rechtspraak en OM om hier de juiste afwegingen in te maken. ‘Zij zullen vooral zelf een vinger aan de pols houden wat dit betekent. Maar er zal zeker ruimte zijn om deze zaken ook in de Kamer te bespreken.’
