De VA bundelde haar bezwaren in een op Twitter gepubliceerde brief die zij 1 juli stuurde aan het landelijk dekenberaad, de NOvA en het College van Afgevaardigden. Daarin wordt gemeld dat steeds meer advocaten van hun lokale deken het verzoek krijgen hun financiële kengetallen te overleggen. Deze “financiële bodyscan” gaat volgens de VA veel verder dan gebruikelijk was: ‘Bij de centrale controle op de verordening (CCV) moesten advocaten al verantwoording afleggen over hun vermogenspositie en hun derdengeldenrekening’, stelt VA-penningmeester Saskia Koerselman. ‘Maar nu moet je je hele boekhouding op tafel leggen. Het gaat om een financiële fishing-expeditie, onder het mom van toezicht.’
Een ander bezwaar van de VA is gebrek aan privacybescherming. ‘De financiële gegevens van jouw kantoor kunnen ter beschikking worden gesteld aan derden zoals de Raad voor Rechtsbijstand. Wat gebeurt er met mijn gegevens, willen onze leden weten’, aldus Koerselman. ‘Iedere advocaat moet zelf kunnen besluiten dat zijn gegevens niet verwerkt gaan worden in de statistieken.’ De VA werd vorig jaar opgericht uit onvrede met het beleid rond de sociale advocatuur en telt ruim 650 leden. ‘Het is volgens Koerselman de vraag op basis van welke algoritmes individuele kantoren een bepaald financieel etiket krijgen opgeplakt. ‘Wie bepaalt de maatlat? Dat is niet inzichtelijk en daar is geen toezicht op of discussie over mogelijk.’
Wantrouwen
De VA betwist dat het landelijk dekenberaad het recht heeft de hele inhoud van de financiële administratie op te vragen en dat advocaten verplicht zijn daaraan te voldoen. ‘Dat lezen wij niet terug in de regelgeving’, zegt Koerselman. ‘Bovendien zijn advocaten vrije ondernemers. Wij mogen onze praktijk zelfstandig uitoefenen zonder verantwoording af te leggen over onze economische beslissingen. Als ik beslis dat ik volgend jaar fors wil investeren, dan moet ik dat kunnen doen. Zonder verantwoording over een verlies te hoeven afleggen.’
Volgens de VA is er sprake een ‘institutioneel wantrouwen’ richting advocaten doordat het landelijk dekenberaad in zijn toelichting een automatisch verband legt tussen financiële kwetsbaarheid en naleving van de advocatuurlijke kernwaarden. ‘Dat is lang niet altijd het geval’, meent Koerselman. ‘Als je minder verdient, wil dat niet meteen zeggen dat je direct of zelfs makkelijker wordt omgekocht.’ Ze wijst erop dat veel voorbeeldcasussen die het landelijke dekenberaad gebruikt, bij advocaten in het verkeerde keelgat schieten. ‘Onze onafhankelijkheid, integriteit en goede intenties worden niet op waarde geschat.’
VA-voorzitter Lucien Nix wijst op een specifiek ongewenst effect. ‘Dit indringende toezicht op de financiën van advocaten zal leiden tot nóg meer terughoudendheid in het aannemen van bewerkelijke toevoegingszaken: zaken die veel tijd kosten in verhouding tot de opbrengst. Deze controlebehoefte van de ordes leidt dus tot een verschraling van de rechtshulp.’ In haar brief vraagt de VA het dekenberaad om een ‘minder indringende methode’ van toezicht.
Proactief
‘Wij antwoorden binnenkort uitgebreid op de brief van de Vereniging Advocatenbelangen’, aldus Jan Frederik Schnitzler, één van beide voorzitters van het landelijk dekenberaad. ‘Het opvragen van de kengetallen dient een redelijk en proactief financieel toezicht’, stelt Schnitzler. ‘Het is ook rechtmatig.’ Hij wijst onder meer op de administratieplicht in de Verordening op de advocatuur (Voda). In 2016 startte een eerste pilot waarin dekens financiële kengetallen bij kantoren opvroegen.
Schnitzler begrijpt dat er qua regelgeving steeds meer van advocaten gevraagd wordt. ‘Het wordt er niet leuker op, maar het is vaak noodzakelijk. Door in een vroeg stadium financiële kengetallen op te vragen kunnen de dekens op tijd acteren als toezichthouder. Daarmee voorkom je een hoop ellende.’ In hun recente jaarverslag schrijven het landelijk dekenberaad en de lokale ordes dat door nieuwe marktontwikkelingen in de advocatuur het financieel toezicht “aanmerkelijk aan belang gewonnen heeft”.
