Toen ik woensdag de stad inreed, werd de Eiffeltoren enkele uren ontruimd in verband met een bommelding. Als ik vrijdagmiddag naar huis ga, sms’t een Nederlandse collega me of ik wel oppas. Er blijkt een aanslag te zijn gepleegd. In de straat waar zich vijf jaar geleden het Charlie Hebdo drama afspeelde. Op de radio hoor ik dat alle telefoons in de rechtszaal begonnen te zoemen en er tumult ontstond. De zitting wordt geschorst om de aanwezigen de tijd te geven te bellen met het thuisfront. Een aantal van hen woont in afgesloten arrondissementen en heeft daar kinderen op school zitten.
Supermarkt
De afgelopen tien dagen kwam de, onder het Charlie Hebdo-geweld wat ondergesneeuwde, aanslag op de Joodse supermarkt Hyper Cacher aan bod. Daar vielen vier dodelijke slachtoffers en werden 26 anderen ruim vier uur lang gegijzeld. Blijkens de tenlastelegging ‘vanwege hun (vermeende) geloof’. Slechts enkelen leggen ter zitting een slachtofferverklaring af. Sommigen zijn inmiddels naar Israël geëmigreerd, anderen zijn nog steeds bang.
Op donderdagmorgen, halverwege de vierde week van het proces, kijken we in het auditorium naar een piepklein schermpje dat uiterst rechts wordt weergegeven op het enorme doek. De voorzitter is zichtbaar, in miniatuur, hij luistert naar de getuige. De rest van het doek blijft wit. Het leidt tot enige hilariteit in de zaal. Aan het woord is het hoofd van de Direction centrale du Renseignement intérieur (DGSI), ressorterend onder Binnenlandse Zaken en verantwoordelijk voor het opsporingsonderzoek in terrorismezaken. Hij wordt gehoord als afgeschermde getuige, via een videolink. Alleen zijn handen zijn zichtbaar, die houden een stapeltje aantekeningen vast.
Islamitische Staat
Wat volgt is een lang relaas over het conflict in Syrië en Irak, de propagandamachine van Islamitische Staat, met als resultaat zesduizend Europese uitreizigers waaronder 1.400 Fransen. Sommigen keerden terug om aanslagen te plegen, andere aanslagplegers waren ‘gefrustreerde’ uitreizigers, tegengehouden voordat zij IS-gebied konden bereiken. De getuige somt de door IS aangestuurde (mislukte) aanslagen uit 2015 en 2016 op en noemt enkele namen van bijbehorende verdachten die later dit jaar en in 2021 berecht worden.
Tijdens het afspelen van een video waarop de aanslag op Charlie Hebdo wordt opgeëist – eindelijk is er wat te zien op het grote scherm in het auditorium – wordt één van de verdachten onwel. De voorzitter schorst de zitting.
De verdachte in kwestie (Pastor-Alwatik) is met spoed afgevoerd naar het huis van bewaring voor medische verzorging en een COVID-19 test. De zaak wordt stil gelegd totdat de uitslag bekend is. Zijn advocaat Marie Dosé laat er geen misverstand over bestaan: zij weigert zijn verdediging te voeren als hij er zelf niet bij kan zijn. Bovendien stemt haar cliënt niet in met afsplitsing van de zaak. De voortgang van het proces hangt aan een zijden draadje.
Haatprediker
Vrijdagochtend blijkt dat geen sprake is van COVID-19. De verdachte is weer van de partij. De rechtbank haalt opgelucht adem en het afgebroken getuigenverhoor van de DGSI-chef wordt voortgezet. Hij licht de achtergronden toe van de mannen achter de aanslagplegers. Farid Benyettou, voormalig haatprediker en ronselaar, Djamel Beghal, door de DGSI chef omschreven als charismatisch en erudiet jihadist, die samen met de (latere) aanslagplegers gedetineerd zat en Peter Cherif, jeugdvriend en vermeend contactpersoon in Jemen, van waaruit de aanslag op Charlie Hebdo georganiseerd is.
Benyettou werd tijdens zijn detentie spijtoptant en is nu werkzaam als deradicaliseringsexpert. Beghal woont inmiddels weer in Algerije, hem is de Franse nationaliteit ontnomen. Cherif is eind 2018 vanuit Djibouti uitgeleverd aan Frankrijk en in afwachting van zijn proces. Voor hun getuigenverhoren is deze week helaas geen tijd meer.
Emotioneel
De advocaten van de slachtoffers en de verdediging vuren vragen af op de DGSI-chef. Zij willen weten waarom de dienst deze aanslagen niet had zien aankomen, terwijl de aanslagplegers al sinds jaar en dag bekend waren bij de dienst en zij tot enkele maanden voor de aanslagen gevolgd zijn. De getuige wordt emotioneel. Hij wijst er op dat zijn mensen dit werk uit overtuiging doen en zeer betrokken zijn. Iedere gelukte aanslag komt hard aan. Destijds kampten zij met meer dan tien meldingen per dag, te weinig mankracht en strenge regelgeving die langdurig volgen moeilijk maakt. De dienst koos andere prioriteiten. De getuige excuseert zich tegenover de slachtoffers.
Na de lunch is het woord aan de weduwen van de aanslagplegers. Zij wisten niets van de plannen van hun echtgenoten. Ik houd het voor gezien en haak weer aan als de verdachten vanaf week zes aan het woord komen.
