Ik werd beëindigd op 6 juli 2007. Hoewel we er toen nog geen weet van hadden, broeide onder de oppervlakte al de kredietcrisis die ongeveer een jaar later uitbarstte en veel invloed zou hebben op de ontwikkelingen daarna.

Hierbij enkele cijfers:

  Advocaten in Nederland Ingeschreven bij de Raad voor Rechtsbijstand Nieuwe stagiaires
Eind 2007 14.882 6.630 1.360
Eind 2019 17.830 6.883 933

 

De advocatuur in Nederland groeide in het begin van deze eeuw als kool. Pas in 1999 was de 10.000e advocaat beëdigd en op 12 februari 2008 werd de 15.000e advocaat beëdigd. Eind 2010 waren er 16.275 advocaten in Nederland. Daarna vlakte de groei af.

Het aantal advocaten dat bij de Raad voor Rechtsbijstand staat ingeschreven steeg nog tot in totaal 7.603 in 2014 maar daalde daarna tot 6.883 eind 2019 en dat terwijl het totaal aantal advocaten wel bleef stijgen. Er is in de afgelopen dertien jaar duidelijk iets gebeurd.

Rechtsbijstand in zwaar weer

Ik begon mijn praktijk bij het voormalige bureau voor rechtshulp in Rotterdam dat na de opheffing van de bureaus in 2005 verder was gegaan als advocatenkantoor. Een succesvolle operatie was dat overigens niet, omdat binnen vijf jaar veel van deze kantoren failliet gingen of opgeheven werden. Dat gold in 2009 ook voor het kantoor in Rotterdam. Gelukkig kon ik mijn stage afmaken bij het Advokatenkollektief waar ik daarna ook ben blijven werken.

In het jaarverslag 2019 van de NOvA staat prominent dat het water de advocaten in de gefinancierde rechtsbijstand aan de lippen staat. In het verslag van 2007 ging het hoofdstuk ‘toegang tot het recht’ vooral over de problemen van middeninkomens om een advocaat te kunnen betalen (ook toen al). Toch rommelde het in 2007 ook al. In het regeerakkoord van het kabinet Balkenende IV uit hetzelfde jaar stond dat er 50 miljoen euro bezuinigd moest worden op de rechtsbijstand. Dit kwam toen voor de advocatuur als een verrassing. De reden voor deze bezuiniging was de toename van de kosten van de gefinancierde rechtsbijstand naar bijna 400 miljoen euro in 2006. Dit motief van kostenbeheersing zou er voor zorgen dat het tijdens mijn hele advocatenbestaan ook niet meer rustig werd. In de afgelopen dertien jaar heb ik vier keer bij het Binnenhof gedemonstreerd tegen plannen van opeenvolgende bewindslieden op Justitie & Veiligheid.

Albayrak: De zachte hand

Onder staatssecretaris Albayrak werd geprobeerd de bezuiniging vooral met de zachte hand te realiseren en bleven ingrijpende wijzigingen achterwege. Geprobeerd werd om bijvoorbeeld via een pro-actieve benadering geschillen tussen overheid en burgers te voorkomen en op te lossen. Ruim tien jaar later en een kinderopvangtoeslag-affaire verder blijkt dat dit weinig succes heeft gehad.

Teeven: De botte bijl

Door haar opvolger Teeven werd wel de botte bijl gehanteerd. Hij wilde structureel nog 85 miljoen euro extra bezuinigen. Daarvoor werden vergaande voorstellen gedaan zoals: Selectie aan de poort, uitsluiten van huur- en verbintenissenrecht en bij echtscheiding alleen een toevoeging op basis van het gezinsinkomen. Zover kwam het niet, maar er werden wel vergaande maatregelen genomen zoals een verlaging van de vergoeding van € 112,94 per punt in 2011 naar uiteindelijk € 105,61 in 2015, bevriezing van de vergoeding tot 2019, extra verhoging van de eigen bijdrage voor rechtszoekenden, een hogere eigen bijdrage in het familierecht, afschaffing van de anticumulatieregeling en versoberingen op met name het gebied van het strafrecht. Ook kwam in 2011 de verplichte doorverwijzing naar een advocaat door het Juridisch Loket, maar dat leidde in de praktijk tot meer administratieve belasting dan tot het vroegtijdig oplossen van zaken.

Door verzet in de Eerste Kamer lukt het Teeven niet om zijn vergaande voorstellen door te voeren. In plaats daarvan kwamen onderzoekscommissies. In 2015 verscheen het rapport Herijking rechtsbijstand van de commissie Wolfsen en in 2017 het rapport Andere tijden van de commissie Van der Meer. Met beide lijvige adviesrapporten is overigens tot nu toe weinig gedaan.

Dekker: Schimmenspel en veel pilots

Na het aftreden van Teeven in 2015 werd het even rustiger. Als we in 2017 dachten dat door de gunstigere economische situatie de storm ging liggen, dan kwamen we bedrogen uit. De nieuwe minister voor – nota bene – Rechtsbescherming Dekker heeft weliswaar geen bezuinigingsopdracht meer, maar in plaats daarvan is het ‘redesign van de rechtsbijstand’ gekomen. Wat dat voor de rechtshulp concreet betekent is overigens vier jaar later en ruim een decennium verder nog steeds niet duidelijk. Wel zijn er veel pilots uitgevoerd: De pilot Rotterdam-Zuid, keuzehulp bij scheiden, oplossingsgerecht scheiden, samenwerking eerste lijn, Huizen van het Recht, geschiloplossing in het huurdomein, Legal Guard, wijkrechtbank enzovoorts.

Intussen werkten advocaten in 2019 met een vergoeding die lager was dan in 2009. In 2019 was de vergoeding € 108,57 per punt terwijl deze in 2009 nog € 110,29 bedroeg. Het is dan ook niet vreemd dat sociaal advocaten eind 2019 massaal wilden gaan staken. Omdat eind 2019 de financiële situatie nog rooskleurig was, kon de minister tijdelijk extra geld beschikbaar stellen waardoor de staking niet doorging. Door de covid-19 epidemie is het de vraag of dat geld na 2021 nog beschikbaar zal blijven.

De jaren twintig: Wat gaat het worden?

De uitgaven voor rechtsbijstand zijn gedaald van 495 miljoen euro in 2012 naar 413 miljoen euro in 2018. De doelstelling van Teeven is dus bijna gehaald, maar ten opzichte van de bezuinigingsdoelstelling in 2007 zijn de uitgaven nog steeds te hoog. Als er door de gevolgen van de covid-19 epidemie na 2021 weer bezuinigd moet gaan worden, dan gaat dat waarschijnlijk terugkomen. Een van de steeds terugkerende plannen is het versterken van de eerste lijn. Of dat een herleving van het bureau voor rechtshulp of een harde selectie aan de poort inhoudt, is nog steeds afwachten. Een populair idee lijkt ook de terugkeer van een soort kantonrechter te zijn. Hoe de tweede lijn in de rechtsbijstand eruit gaat zien en wat daar de rol van advocaten in zal zijn is nog steeds vaag. Minister Dekker lijkt gecharmeerd te zijn van rechtsbijstandsverzekeraars. De toon van het VVD-verkiezingsprogramma is voor advocaten weinig positief. Als de kiezer straks Rutte een premierbonus geeft, dan ziet het er voor sociaal advocaten niet best uit.

Bij mij hebben dertien jaar hard werken, matige politieke en financiële waardering en voortdurende onzekerheid over de toekomst hun tol geëist waardoor ik dat niet meer afwacht. Ik heb intussen een baan buiten de advocatuur gevonden en ga mijn toga aan de wilgen hangen.

Mark Hüsen was in Rotterdam als advocaat in het sociale zekerheids- en familierecht werkzaam.

Advertentie