PVV, Forum voor Democratie, JA21, VVD, SGP, CDA en SP. De partijprogramma’s van deze politieke partijen bevatten één of meerdere plannen die de toets aan de minimumnormen van de rechtsstaat niet doorstaan. Dat concludeert de Commissie Rechtsstatelijkheid in Verkiezingsprogramma’s ingesteld door de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). Woensdag presenteerde de commissie haar bevindingen.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 en 2017 onderzocht de Commissie Rechtsstatelijkheid in Verkiezingsprogramma’s ook al de partijprogramma’s. De vragen die de commissie zich bij de toetsing aan rechtsstatelijkheid stelt zijn: houden de plannen rekening met de eis dat de overheid voorspelbaar moet zijn en zich ook zelf aan de regels moet houden, worden de fundamentele rechten en vrijheden van burgers gerespecteerd en hebben de burgers effectieve toegang tot de onafhankelijke rechter?
Discrimineren
Met name voorstellen op het gebied van immigratie en asiel doorstonden de rechtsstatelijke toets lang niet altijd. ‘Die voorstellen kregen de kwalificatie rood, meestal omdat ze openlijk discrimineren ten opzichte van bepaalde groepen burgers of hun de toegang tot de rechter ontzeggen of belemmeren,’ meldt de commissie.
Zo pleit Forum voor het laten vervallen van de mogelijkheden om op Nederlands grondgebied asiel aan te vragen en het ontmantelen van de ‘asielindustrie’, waaronder het staken van gesubsidieerde rechtshulp aan asielzoekers. PVV bepleit een volledige asielstop, het sluiten van asielzoekerscentra en een verbod op het verspreiden van ‘islamitische ideologie’. JA21 is voor de verlaging van de vergoeding voor asieladvocaten en het strafbaar stellen van illegaliteit.
Ook het CDA krijgt een rode kaart voor een plan op het gebied van asiel. Een reeds verleende asielstatus of verblijfsvergunning kan niet zomaar worden ingetrokken, zoals de partij oppert, ook niet bij radicalisering.
Turbulente tijd
Tegelijkertijd was het totaalplaatje dat de commissie kreeg overwegend positief. Volgens de commissie is het duidelijk dat ‘alle partijen worstelen met het antwoord op de vraag hoe onze democratie staatkundig moet worden (her) ingericht om te voldoen aan de eisen van deze turbulente tijd, hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij ingrijpende besluiten die door de politiek genomen moeten worden, hoe instituties als de rechterlijke macht versterkt kunnen worden, juist om de grondrechten van burgers te beschermen.’ Het zoeken naar antwoorden op deze vragen verbindt de partijen volgens de commissie.
Tegelijkertijd krijgen slechts drie van de veertien onderzochte verkiezingsprogramma’s helemaal geen gele en rode kaarten. De plannen met betrekking tot de rechtsstaat van de PvdA, D66 en GroenLinks worden aangemerkt als plannen die de rechtsstaat kunnen verbeteren.
Voorzitter van de Commissie rechtsstatelijkheid van de NOvA is voormalig vicepresident van de Hoge Raad Willem van Schendel. De overige leden zijn Irma van den Berg, advocaat bij SIX advocaten en voorzitter van Lawyers for Lawyers, Daan Hoefsmit, programmadirecteur van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Elaine Mak, hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschappen en Rechtstheorie (UU), Channa Samkalden, advocaat bij Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers, Camilo Schutte, advocaat bij SSHJ advocaten en François van Vloten, bureaudirecteur/adjunct secretaris van de Orde van Advocaten Limburg.
Download het volledige rapport van de commissie hier.