Na de aanslag

Ruim een jaar na de aanslag is Philippe Schol weer aan het werk, zij het gedeeltelijk. Voor hele dagen heeft hij nog niet de energie, zegt hij. ‘Ik ben normaal aan het werk, maar maak minder uren. Voor de aanslag werkte ik dagelijks negen tot tien uur. Dat is nu ongeveer gehalveerd.’

Schol is nog niet helemaal hersteld van zijn verwondingen. Het is de vraag of dat ooit gebeurt, de prognoses stemmen niet hoopvol. Met name zijn been speelt op, hetgeen hem in het dagelijks leven behoorlijk belemmert. ‘De kogel heeft zenuwen beschadigd. Het voelt alsof mijn been slaapt, met geregeld een pijnscheut. Het weer speelt daarbij ook een rol. Als het koud is of als het weer omslaat, heb ik meer last. Beste temperatuur voor mij is een graadje of twintig of daarboven. ‘

Schol is een van de partners van Schol & Gorter Advocaten in Enschede, een kantoor dat vier advocaten telt, een juridisch medewerker en een secretaresse. Hij is niet verzekerd voor zijn gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, waardoor hij zelf opdraait voor het verlies aan omzet en arbeidsvermogen. Vooralsnog zingt hij het wel uit, zegt hij. ‘De schade die ik lijd, zal worden meegenomen in de strafzaak.’

De advocaat uit Enschede heeft niet alleen fysieke schade opgelopen. Ook mentaal is hij veranderd, harder geworden. ‘Ik ben curator, dus ik ben een realistisch mens. Sommigen noemen het cynisch. Mijn beeld van de maatschappij is er niet beter op geworden. De samenleving is enorm verhard. Voor een deel komt dat door de terugtredende overheid. Er wordt steeds meer bij de mensen zelf neergelegd, ook als ze dat niet kunnen. De politiek houdt het bij mooie woorden, maar als puntje bij paaltje komt, ontbreken de mensen en middelen.’

Schol steekt niet onder stoel of banken dat hij zich in de steek gelaten voelt, met name door de Nederlandse staat. Zo er al hulp of ondersteuning kwam uit de hoek van de overheid aangaande zijn veiligheid, dan gebeurde dat pas na lang aandringen. Het feit dat de advocaat in Duitsland woont en in Nederland werkt, vormde een extra complicerende factor. 

‘Als ik in Nederland was neergeschoten had ik vanuit de Raad voor Rechtsbijstand bijstand gekregen voor een letselschadeadvocaat. Nu niet. Nu moet ik het opvoeren als schadepost in de strafprocedure. Was ik een officier van justitie geweest of een rechter, dan was alles geregeld. Terwijl ik notabene optrad als curator, aangesteld in opdracht van de rechtbank. Ik ben voor de BV Nederland bezig de rotzooi op te ruimen, net als zoveel andere curatoren. Dan hoor ik ook dezelfde rugdekking te krijgen als bijvoorbeeld officieren van justitie en rechters.’

Het gebrek aan rugdekking heeft Schol met name ervaren waar het de beveiliging van zijn huis en kantoor betrof. Hoewel de veronderstelde opdrachtgever voor de aanslag nog niet is aangehouden, wordt de Enschedese advocaat niet beveiligd. Wel heeft hij van de politie, op eigen verzoek, een noodknop mogen behouden, die in verbinding staat met de meldkamer.

‘Op de dag dat ik was neergeschoten vertelde een beveiligingsdeskundige van de politie mij en mijn kantoorgenoten dat de werkgever verantwoordelijk is voor veiligheidsmaatregelen. Ik ben mijn eigen werkgever. Vervolgens zei hij dat het hem verstandig leek als ik de komende drie weken niet meer in de buurt van mijn huis zou komen. Ik moest maar onderdak bij vrienden regelen. Toen ben ik boos geworden en zei ik dat, als de politie niets zou regelen, ik in dat geval gewoon naar huis zou gaan. Toen kon plotseling wel wat en zijn mijn vrouw en ik enkele weken ondergebracht op een geheime locatie. Ik kan u vertellen, daar word je hoorndol als je niets anders omhanden hebt dan alleen nadenken over je eigen veiligheid en die van je naasten. De woorden van de beveiligingsdeskundige galmen continu na.’

De aanslag op Philippe Schol kwam niet eens onverwacht. Al in het voorjaar van 2019 probeert de voormalige eigenaar van de failliete sportschool zijn thuisadres te achterhalen. Verdacht vindt Schol, aangezien de man wist waar het kantoor is gevestigd en een advocaat had die hem bijstond. Schol doet aangifte van bedreiging, maar hoort daar naar eigen zeggen niets meer van. ‘Drie maanden later komt de Duitse politie aan de deur vertellen dat ze bericht hebben gehad van hun Nederlandse collega’s dat iemand mij wilde vermoorden. Toen ik verhaal ging halen, werd deze mededeling bevestigd, maar wilde de Nederlandse politie mij verder niets vertellen omdat het vertrouwelijk zou zijn. Ik werd wel in contact gebracht met een beveiligingsdeskundige van het OM. Die zei doodleuk dat ik in categorie drie zat van in totaal vijf categorieën. U hoeft zich nog geen zorgen te maken, luidde de boodschap. Wanneer dan wel, dacht ik nog, ik ben al halverwege.’

Uit eigen beweging laat Schol daarop camera’s plaatsen, thuis en op kantoor. (Mede dankzij de beelden van een van die camera’s konden later de verdachten worden aangehouden.) Vervolgens blijft het weer enige tijd stil. Begin oktober 2019 wordt er geschoten op de sportschool waar Schol curator van was, precies een jaar na de doorstart. ‘Ik heb toen weer contact gezocht met de politie en de vraag gesteld of ik me zorgen moest maken om mijn veiligheid. Dat was niet nodig omdat er geen concrete dreiging zou zijn. Iets meer dan een maand later proberen ze me te vermoorden.’

Schol brengt vier dagen in het ziekenhuis door, om vervolgens op een geheime locatie verder te herstellen. In december 2019 hervat hij zijn werk, zij het met de nodige beperkingen en vrees voor zijn veiligheid, naasten en kantoorgenoten. Ook de verdere afwikkeling van het faillissement van de sportschool neemt hij zelf ter hand.

Met de beveiliging van zijn kantoor en zijn woonhuis wil het maar niet lukken. ‘Ik heb de politie meteen verteld dat de aanslag met mijn werk te maken had. Desondanks hielden ze vol dat ik zelf mijn eigen veiligheid moest regelen. Dat was heel frustrerend.’

Pas na lang aandringen – ’Alleen het minimale komt los en daar moet je nog een boel stampij om maken’ – wordt door de politie een particulier bedrijf aangewezen dat een analyse maakt. Dat leidt tot offertes van meer dan een ton, die Schol zelf zou moeten betalen.‘

Toen begon de volgende strijd. Ik ben aangesteld door de rechtbank, dus in mijn ogen moeten de kosten worden gedragen door de Staat der Nederlanden. Bij een rechter of officier van justitie zou dat ook zijn gebeurd. Die mogen dan in loondienst zijn, maar ik heb een aanstelling, een opdracht die ik namens de staat uitvoer.’

Na inmenging van lokaal deken Carl Luttikhuis en specialisatievereniging INSOLAD komt een gesprek tot stand met de hoofdofficier van het arrondissement waar Schol werkzaam is. Dat leidt er uiteindelijk toe dat een deel van de beveiligingskosten wordt vergoed, maar alleen voor het kantoor van Schol.

Het is het systeem wat niet deugt, concludeert Schol al terugblikkend. ‘Als iets niet binnen de kaders past, dan kan het niet. Voor wat mij is overkomen, bestaat geen scenario. Zes weken eerder was Derk Wiersum neergeschoten, maar dat maakte geen verschil. Er kon niets geregeld worden.’

Na de moord op Wiersum besloot minister Grapperhaus de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) te betrekken bij veiligheid van advocaten. De NOvA riep een speciaal telefoonnummer in het leven waar advocaten zich kunnen melden als ze zich bedreigd voelen. Die melding wordt doorgezet naar de NCTV.

Schol heeft er weinig vertrouwen in. ‘Wat mij is overkomen, heeft niets met terrorisme te maken. Het is ordinaire misdaad, niet meer en niet minder. Wat moet een terrorismecoördinator nou met advocaten? Dat is zijn tak van sport helemaal niet. Als je bedreigingen richting advocaten serieus wilt nemen, moet je daar wat anders voor optuigen. Met mensen die weten waar advocaten en curatoren zich mee bezighouden. Zet er een team op dat landelijk kan opereren, vanuit het OM of het ministerie van Justitie. Laat hen in kaart brengen waar alle dreigingen zitten.’

Welke lering kunnen andere advocaten en curatoren trekken uit hetgeen u is overkomen?

‘Doe meteen aangifte, bij elke vorm van dreiging. Of het terecht is of onterecht kan later wel worden vastgesteld. Maar het maakt inzichtelijk hoe vaak het gebeurt. Neem van mij aan dat het aantal bedreigingen alleen maar zal toenemen, temeer gezien de golf aan faillissementen die te verwachten is als gevolg van de coronapandemie. Er zit nu een kunstmatige stop op faillissementen als gevolg van de overheidsregelingen, maar zodra die eraf gaat, komen we in een tsunami aan faillissementen terecht.’

De overheid dient bedreiging van advocaten daarnaast veel serieuzer te nemen, benadrukt Schol. Niet alleen curatoren, maar ook strafrecht-, familierecht- en letselschadeadvocaten. ‘Als die mensen zich melden, moet er ook daadwerkelijk actie worden ondernomen. Het mag niet alleen bij praatjes blijven. Na mijn aanslag klonk ook van alle kanten dat zoiets nooit meer mocht gebeuren. Ondertussen heb ik zelf alles in werking moeten zetten om mijn eigen veiligheid, die van mijn kantoorgenoten en van mijn vrouw te garanderen. Dat heb ik allemaal zelf moeten doen, met behulp van naasten en bekenden.’

Vooral dat laatste steekt. ‘Ik heb sterk het gevoel dat ik mezelf moet redden. Over het rechercheteam overigens geen kwaad woord, want dat informeert mij goed, voor zover mogelijk.

Schol is inmiddels bijna veertien jaar advocaat. Ondanks de aanslag blijft hij zijn vak uitoefenen. Ook al kan hij niet meer onbekommerd de hond uitlaten. ‘Ik ben niet bang aangelegd, maar ik ben ook niet naïef. Ik blijf op mijn hoede zolang de opdrachtgever niet gepakt is en achter de tralies zit – en zelfs dat is geen garantie. Het gevoel van veiligheid zal bij mij nooit meer terugkomen, bij elke auto kijk ik achterom.’