Betaal sociale kantoren voor opleiding stagiairs

Door Erik Verweij

Er bestaat een onzichtbare kloof binnen onze beroepsgroep die steeds zichtbaarder wordt. Sociaal advocaten die zich met name bezighouden met gesubsidieerde rechtsbijstand aan mensen met een kleine beurs en commercieel advocaten die honderden euro’s per uur factureren aan hun beursgenoteerde cliënten leggen weliswaar dezelfde eed af, maar soms lijken de overeenkomsten daar dan ook wel op te houden.

Deze kloof tussen sociaal en commercieel zorgt voor veel onbegrip en wantrouwen binnen onze beroepsgroep. Veel sociaal advocaten beschouwen commercieel advocaten niet primair als vakgenoten – ook wel, confrères – maar eerder als exotische diersoorten, en vice versa. Ik meen dat een intensievere samenwerking tussen de commerciële en sociale advocatuur noodzakelijk is om te voorkomen dat we verder uit elkaar groeien en kan zorgen voor een kwalitatief betere beroepsgroep.

De sociale advocatuur is overwerkt en onderbetaald, vooral als gevolg van bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand. De vergoeding voor het werk is te laag en er moet te veel werk worden gedaan om rond te komen. Commerciële advocatenkantoren hebben andere uitdagingen. Veel commerciële advocatenkantoren hebben grote moeite hun stagiairs voldoende proceservaring te bieden om aan hun opleidingsverplichtingen te voldoen. Dit vereiste omvat (slechts) vijf zelfstandige optredens in rechte en tien geschreven processtukken binnen een periode van drie jaar. Stagiairs van commerciële kantoren die een deel van hun stage aan fusies en overnames hebben gewerkt en het andere deel in teamverband hebben geassisteerd bij complexe procedures waarbij de zitting uiteindelijk wordt gedaan door de partner, halen deze opleidingsverplichting met veel moeite en kunst- en vliegwerk van hun werkgevers.
Commerciële kantoren zijn daarom genoodzaakt sommige stagiairs te detacheren bij rechtsbijstandsverzekeraars zodat de stagiairs toch voldoende proceservaring opdoen.

Ook worden de complexe en tijdrovende zaken overgenomen van rechtsbijstandsverzekeraars. Stagiairs krijgen de verantwoordelijk voor deze ‘opleidingszaken’. Daarbij worden zij aangemoedigd om elke beschikbare opleidingszaak zo veel mogelijk te delen met andere stagiairs. Dat moet ook wel, omdat het aantal beschikbare opleidingszaken beperkt is. Het gevolg is véél stress voor de stagiair (zo weet ik uit ervaring), een beperkte mate van ervaring met zelfstandig procederen, stagiairs die extreem veel tijd kwijt zijn aan deze opleidingszaken (rechtsbijstandsverzekeraars dragen vanzelfsprekend de lastige cliënten of complexe zaken als eerste over) en daardoor gefrustreerd en ongemotiveerd raken, en weinig waardering hebben voor het nobele werk van de sociale advocatuur.

Commerciële en sociale kantoren zijn op zéér kleine schaal gaan experimenteren met samenwerkingsverbanden. Een veelgenoemd voorbeeld is de samenwerking tussen Meesters aan de Maas en Houthoff. (1) De stagiair krijgt een stoomcursus jeugdrecht, familierecht en slachtofferrecht en gaat daarna voor enkele weken intern aan de slag bij Meesters aan de Maas. De stagiair verruilt de Zuidas voor Rotterdam-Zuid, de legal counsel als cliënt voor het gezin met complexe problemen, en ontdekt zo het bestaan van een nieuwe wereld met allerlei onbekende problemen.

Dit soort samenwerkingen kunnen waardevol zijn voor zowel de stagiairs, de commerciële kantoren als de sociale kantoren. De samenwerking tussen Meesters aan de Maas en Houthoff bestaat nog steeds en is zelfs uitgebreid naar andere sociale advocatenkantoren in Rotterdam en Amsterdam.

Onlangs werd bekend dat minister Dekker op zoek gaat naar manieren om de samenwerking tussen sociale en commerciële kantoren verder te intensiveren. (2) Ik meen dat dit een zeer verstandig idee is. Een intensievere samenwerking die op de juiste manier is vormgegeven, kan voor zowel de sociale advocatuur als de commerciële advocatuur belangrijke voordelen opleveren en de onderlinge solidariteit tussen advocaten vergroten.

Voordat ik verderga, merk ik op dat deze samenwerking nóóit mag worden gebruikt als excuus om niet méér te hoeven investeren in ons systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand. De overheid is verantwoordelijk voor een effectieve rechtsbescherming voor hen die dat zelf niet kunnen betalen, en daarvoor is simpelweg ook meer geld nodig.

Ook merk ik op dat alles staat of valt met de juiste invulling van de samenwerking. Sommige rechtsgebieden of dossiers zullen ongeschikt zijn voor commerciële stagiairs, en ook dan nog zullen deze stagiairs begeleiding nodig hebben. Deze begeleiding zou overigens uitstekend (deels) door de commerciële kantoren verzorgd kunnen worden. Deze kantoren hebben nu ook al Litigation Opleidingsprogramma-coördinatoren in dienst, en bovendien zijn commerciële kantoren nu ook veel tijd en geld kwijt aan hun stagiairs in een zoektocht naar voldoende proceservaring. Wellicht zijn er zelfs sociaal advocaten die in de afgelopen jaren genoodzaakt waren om te stoppen met hun praktijk, en die nu op deze manier bij commerciële kantoren het opleidingsprogramma kunnen verzorgen. Onschatbare kennis en ervaring wordt behouden, gedeeld en vermenigvuldigd.

Een samenwerking die voor beide partijen voordelen oplevert, hoeft niet verplicht te worden, hoogstens aangemoedigd en gefaciliteerd. Hoewel ik niet principieel tegen een verplichte maatschappelijke bijdrage van de grote commerciële kantoren ben, meen ik dat een verplichting de kwaliteit van juridische hulpverlening niet ten goede gaat komen. Belangrijker nog: ik meen dat een verplichting niet nodig zal zijn omdat samenwerking uit zichzelf al voldoende voordelen kan bieden.

Met inachtneming van deze voorbehouden kunnen intensivering en schaalvergroting van dit soort samenwerkingen grote voordelen opleveren voor alle betrokkenen. Stagiairs van commerciële kantoren krijgen de kans om van dichtbij te ervaren hoe essentieel en uitdagend het werk van de sociale advocatuur is. Dit vergroot de waardering voor de sociale advocatuur en levert op termijn mogelijk meer advocaten op die doorstromen van commercieel naar sociaal. In het slechtste geval zullen commerciële advocaten zich vaker uitspreken in solidariteit met de sociale advocatuur, zoals ook bij de demonstraties in 2018. Stagiairs doen zowel proces- als praktijkervaring op die in hun verdere carrière goed van pas komt – ook als zij zich nooit meer daadwerkelijk met sociale advocatuur bezighouden. Stagiairs krijgen ten slotte de kans om hun opleidingsverplichtingen op een zinvolle en maatschappelijk relevante manier invulling te geven – in plaats van dat zij worden ingezet als vliegende keepers bij rechtsbijstandsverzekeraars om daar de kosten te drukken.