Als je Onesmo Olengurumwa’s WhatsApp-account bekijkt, zie je niet een foto van de Tanzaniaanse mensenrechtenadvocaat zelf, maar het gezicht van een mevrouw met een rode hidjab en een nuchtere blik achter een stevige bril. Het is Samia Suluhu Hassan, de nieuwe president van Tanzania, en Olengurumwa is dolblij met haar.
‘President Samia’ was vicepresident onder president John Magufuli en volgde hem op toen deze in maart overleed. Velen veronderstellen dat Magufuli is bezweken aan het coronavirus, dat hij van meet af aan niet serieus nam. Hij grapte dat zelfs papaya’s positief testten. Sinds mei 2020 werden in Tanzania geen coronacijfers meer bekendgemaakt. De nieuwe president heeft inmiddels een commissie van experts benoemd om haar over de aanpak van de pandemie te adviseren.
Arrestaties
Maar de hoop van Olengurumwa richt zich vooral op andere zaken. Hij is naast advocaat ook nationaal coördinator van Tanzania Human Rights Defenders Coalition (THRDC), een organisatie waarin verschillende mensenrechtenorganisaties zich hebben verenigd. ‘Wij hebben onder Magufuli veel problemen ondervonden. Het laatste jaar werd het erger. Er waren arrestaties, trainingen werden onderbroken, onze bankrekeningen werden bevroren waardoor we niet verder konden met ons werk. Zelf ben ik een aantal keren gearresteerd. De nieuwe president Samia heeft in de eerste paar weken al een aantal belangrijke dingen gedaan. Onze bankrekeningen zijn – na acht maanden bevriezing – weer vrijgegeven. Ze heeft gezegd dat mensen die ten onrechte vastzitten, worden vrijgelaten. Ze spreekt over mensenrechten en neemt maatregelen om de persvrijheid te herstellen.’
En dat is hoognodig, want de laatste jaren werden verschillende media verboden, geschorst, beboet of gewaarschuwd. Journalisten en andere publicisten werden vanwege met name onlinepublicaties gevangengenomen. Olengurumwa heeft de president namens de mensenrechtencoalitie THRDC gefeliciteerd met haar beslissing de persvrijheid te herstellen, maar wijst er in die verklaring ook op dat daarvoor de mediawetgeving moet worden aangepast.
Geschrapt
Er moet nog veel meer gebeuren. Lawyers for Lawyers rondde in maart, vlak voor de installatie van de nieuwe president, een rapport af over Tanzania waaruit blijkt dat het snel bergafwaarts gaat met de rechtsbescherming. Zo mogen gedetineerde verdachten alleen in het bijzijn van een bewaker met hun advocaat praten.
Ook staan advocaten zelf onder grote druk. Wie als lastig te boek staat, loopt het risico te worden geschrapt. Een advocaat die dit boven het hoofd hangt, is Jebra Kambole. Hij vertelt: ‘Het heeft alles te maken met het soort zaken wat ik doe: ik verdedig politici en mensenrechtenactivisten, heb zaken tegen de staat gewonnen – en Magufuli duldde geen tegenspraak.’
Heeft hij hoop dat de tuchtzaak dankzij de nieuwe president voor hem goed zal aflopen? ‘Zolang de samenstelling van het tuchtcollege niet verandert, denk ik niet dat de klacht zal worden ingetrokken. In dat comité zit één advocaat, de andere twee zijn rechter en openbaar aanklager – degene tegen wie ik strijd in de rechtszaal! Maar als de president wil, kan ze met één telefoontje interveniëren. In Tanzania heeft de president veel macht.’
Benieuwd
Volgens Onesmo Olengurumwa van de koepel van mensenrechtenorganisaties is het niet vanzelfsprekend dat de president de hervormingen voor elkaar krijgt. ‘We zijn hoopvol, maar ook benieuwd. De komende tijd gaan we in gesprek met de regering en alle juridische stakeholders over het belang van mensenrechten en de rule of law. We hopen dat buitenlandse ngo’s en advocatenordes die lobby ondersteunen en financiële steun willen bieden voor het opleiden van mensenrechtenadvocaten.’
