Zaak-Wiersum: klaar voor de start?

Het staat in ieders geheugen gegrift. Op woensdag 18 september 2019 wordt iets na halfacht ’s ochtends de 44-jarige strafrechtadvocaat Derk Wiersum voor zijn huis in Amsterdam-Buitenveldert geliquideerd. Hij laat een vrouw en twee jonge kinderen achter. De moord jaagt een schokgolf door Nederland. ‘Schokkend dat een advocaat de uitoefening van zijn beroep met de dood moet bekopen.’ ‘Een regelrechte aanslag op de rechtsstatelijke functie van de advocatuur en daarmee op de rechtsstaat.’ ‘Dit is erger dan erg. Een nieuw hoofdstuk in de brutaliteit van de drugsmaffia.’ Het zijn enkele reacties vanuit de advocatuur, de politiek en de rechtspraak op de moord. In het hele land gaan vlaggen halfstok. De stoep voor het Amsterdamse kantoor van Wiersum wordt gevuld met bloemen en steunbetuigingen. Een herdenkingsbijeenkomst in Amsterdam trekt honderden belangstellenden.  

Wiersum, sinds 2003 advocaat, bestiert pas kort zijn eigen kantoor als hij wordt vermoord. Na zijn vertrek bij Blaauw Advocaten te Haarlem, waar hij vanaf 2017 werkzaam was, start hij begin 2019 een eenmanszaak. Hij noemt zichzelf ‘advocaat in huis-tuin-en-keukenzaken’, die bijstand verleent aan de ‘underdog’. De Marengo-zaak waarin zijn cliënt Nabil B. zowel kroongetuige als verdachte is, is van een heel andere orde.  

Sinds de moord heeft het OM een omvangrijk dossier opgebouwd in de zogenoemde strafzaak Pulheim (de naam wordt bij toeval gekozen en heeft geen inhoudelijke betekenis). Volgens het OM is er genoeg informatie en bewijs om de inhoudelijke behandeling te starten. Na tien pro-formazittingen staat de inhoudelijke behandeling gepland voor 12 tot en met 21 juli, met uitloop naar 23 juli in de zwaarbeveiligde rechtbank op Schiphol.  

De advocaten van de verdachten delen de mening van het OM overigens niet. Het is veel te vroeg om te beginnen met de inhoudelijke behandeling, stelden zij tijdens de laatste regiezitting in april. Onder meer verschillende getuigenverklaringen zouden schreeuwen om meer of zelfs een volledig nieuw onderzoek.  

Het OM gaat ervan uit dat de opdracht van de moord uit de hoek van Ridouan T., hoofdverdachte in het Marengo-proces, komt. De moord is wekenlang voorbereid, met onder meer observaties van het kantoor en de woning van Wiersum. Sleutelrol in het proces vormt een witte bestelbus, een Opel Combo waarvan de kentekenplaten zijn vervalst. Deze zou gebruikt zijn bij de aanslag en is kort na de moord gevonden in Almere en door de politie in beslag genomen.  

Er zijn drie verdachten in de moordzaak: Giërmo B. (37), Moreno B. (32) en Anouar T. (26), een neef van Ridouan T. Het OM beschouwt de eerste twee verdachten als uitvoerders van de moord en ziet daarvoor genoeg bewijs. Er zouden sterke ‘indicaties’ zijn dat Moreno B. de schutter is en Giërmo B. de bestuurder van de auto. De twee zitten sinds oktober 2019 vast.  

De derde verdachte, Anouar T., wordt in de zaak verdacht van het medeplegen van dan wel medeplichtigheid aan de moord op Wiersum. Hij zou volgens het OM een aansturende en coördinerende rol hebben gehad in het voorbereiden van de moord. De recherche gaat ervan uit dat T. een groep leidde die gestolen auto’s stalde in een loods in Utrecht. Daar zouden ze klaar worden gemaakt voor liquidaties. Volgens het OM komen de voor de moord gebruikte auto’s uit deze loods. Afgelopen maart schorste de rechtbank de voorlopige hechtenis van Anour T. Volgens de rechtbank is er onvoldoende bewijs dat T. op de hoogte was van de moordplannen.  

Alle drie de verdachten ontkennen tot dusver elke betrokkenheid. Giërmo B., de vermeende bestuurder van de auto, ontkent met klem de dag van de moord van de Opel Combo gebruik te hebben gemaakt. Zijn eerste advocaat Tjalling van der Goot (Anker & Anker in Leeuwarden) verklaarde in een regiezitting: ‘De auto was niet van hem. Cliënt is niet de schutter: het signalement (tengere man, atletisch, rond de twintig jaar) past niet bij mijn cliënt.’ Moreno B. lijkt volgens zijn advocaat (Gerald Roethof, Amsterdam) in niets op de signalementen die ooggetuigen gaven. ‘Waar zij spraken van een slanke, getinte, heel jonge man, is B., pikzwart, dubbel gespierd en heeft hij dreadlocks,’ aldus Roethof tijdens een regiezitting in september 2020 tegen de rechtbank.  

Tijdens de regiezittingen kwam verder naar voren dat de moordenaars van Wiersum al eerder wilden toeslaan dan op woensdagochtend 18 september 2019. Het lijkt erop dat ze in diezelfde week op maandag en dinsdag zijn verrast doordat Wiersum op de fiets van huis ging in plaats van met de auto. Volgens het OM zijn op de vluchtauto van de moordenaars bloedsporen van Wiersum gevonden, aan de binnen- en buitenzijde van een achterportier. Gesprekken tussen verdachten Giërmo B. en Moreno B. onderling en tussen onder meer vriendinnen, leveren volgens justitie extra bewijs dat zij belangrijke rollen speelden bij de moord op de advocaat.  

Ook is naar buiten gebracht dat Wiersum de dag voor de moord een ‘hoogoplopend conflict’ had met kroongetuige Nabil B. Wiersum vertelde er ’s avonds ook zijn vrouw over, blijkt uit een getuigenverhoor met de weduwe van Wiersum. Voor zover haar bekend was er geen dreiging. De ruzie met de kroongetuige was ‘vervelend, maar inmiddels bijgelegd’. Uit de getuigenverklaringen is verder gebleken dat meerdere personen gebruikmaakten van de Opel Combo waarmee de moord is gepleegd.  

Met name bij het conflict met Nabil B. zet de verdediging vraagtekens. Volgens de advocaten van de verdachten is het niet uitgesloten dat de moord van de kant van de kroongetuige kwam. Zij vroegen gedurende het proces meerdere keren nadrukkelijk aandacht voor alternatieve scenario’s rond de toedracht van de moord.  

André Seebregts (Seebregts & Saey, Rotterdam), de advocaat van Anouar T., stelde verscheidene malen dat ‘veel erop wijst dat er geen vooropgezet plan was om Wiersum te vermoorden’. Uit een reconstructie van het Parool blijkt dat Wiersum op de ochtend van de moord om 7.37 uur in zijn auto stapt. ‘Volgens justitie is het de donkergeklede Moreno B. die van achteren naar de bestuurderskant loopt, zijn arm strekt en seconden later een sprongetje achteruit maakt. Waarschijnlijk weigert zijn wapen. Hij strekt zijn arm opnieuw, maar loopt dan onverrichter zake richting de vluchtauto. Een getuige hoort Wiersum ‘donder op’ roepen en ‘godverdomme’, waarna hij achter zijn belager aanrent. Dan klinken er wél schoten en overlijdt de raadsman op straat.’  

Seebregts: ‘Deze getuigenis lijkt er eerder op te wijzen dat Wiersum in een opwelling werd gedood.’ Verder duidt ook het feit dat de gebruikte Opel Combo en de Volkswagen Transporter niet meteen in brand zijn gestoken na de moord er volgens Seebregts op dat er geen plan was. ‘Dat is gebruikelijk na een liquidatie.’  

Ook Job Knoester (KVA Advocaten, Den Haag), de eerste advocaat van Moreno B., pleitte uitgebreid over ‘een ander scenario dan een geplande liquidatie’. Volgens hem hebben politie en OM geen open blik gehad en een andere toedracht al bij voorbaat uitgesloten. Knoester liet weten zich ‘ernstige zorgen te maken om de gesloten blik die het opsporingsonderzoek uitademt. Tot nu toe lijkt er sprake te zijn van tunnelvisie’.  

Een mogelijkheid is volgens Knoester dat de dood van Wiersum het gevolg is van een uit de hand gelopen ruzie. ‘Maar ook iets anders kan hebben gespeeld. Te denken valt aan het scenario dat Wiersum wel is geobserveerd maar met een ander doel dan hem te liquideren. Bijvoorbeeld met het doel de advocaat te volgen om aldus te achterhalen waar zijn cliënt “de kroongetuige” zich bevond.’  

Zijn opvolger, advocaat Roethof, denkt dat er nog veel meer mogelijke alternatieven zijn. ‘De politie reikt een bril aan en laat het OM erdoor kijken. Er zijn weinig zaken waarin zo veel is geïnvesteerd als in het onderzoek naar de dood van Wiersum. Desondanks is er weinig concreet bewijs over de rol van mijn cliënt.’  

Jacques Taekema (Taekema Harlequin Advocaten, Den Haag) heeft gedurende het proces de verdediging van Giërmo B. van Van der Goot overgenomen. Hij haalt in een van zijn pleidooien de gerechtelijke dwaling bij de Schiedammer Parkmoord aan. Hij was in deze zaak de raadsman van Kees B. in eerste aanleg en in hoger beroep. Vanaf de cassatiefase stond hij hem bij samen met Gerard Spong. ‘Daaruit hebben we geleerd dat je scenario’s uit onverwachte hoek moet meenemen. Is dat hier voldoende gebeurd? Heeft de telefoon van de kroongetuige er iets mee te maken? Was er wellicht een voorgenomen andersoortig delict: zoals wederrechtelijke vrijheidsberoving met dood tot gevolg? Had Wiersum iets in bezit wat anderen wilden hebben?’  

Hij doelt daarmee op de telefoon die Nabil B. kwijt was. Advocaat Oscar Hammerstein onthulde vorig jaar in een interview met het Algemeen Dagblad dat hij na Wiersum de kroongetuige bijstond en dat die hem bedreigde. Reden voor de bedreiging was een telefoon die Nabil B. per se terug wilde hebben. De advocaten van de verdachten willen weten wat voor informatie er op de telefoon stond die voor de kroongetuige zo belangrijk was.  

Ook verschillende getuigenverhoren maken dat het voor de verdediging nog lang geen uitgemaakte zaak is. ‘Daaruit blijkt onder meer dat de kring van verdachten groter is dan in eerste instantie door het OM werd aangegeven,’ aldus Roethof. Ook is er recentelijk een getuigenverklaring aan het dossier toegevoegd van iemand die bevestigt dat hij op 18 september, de dag van de moord, de beschikking over de Opel Combo had. ‘Hij verklaart een periode bijna dagelijks in de Opel Combo te hebben gereden, ook zonder dat Giërmo B. daar bij was. Dat is een heel belangrijke verklaring die niet genegeerd kan worden,’ zegt Taekema. ‘Hiermee is de stelling van het OM dat Giërmo B. de vaste gebruiker van de Opel Combo is niet langer houdbaar. Er speelt veel meer. Het OM moet samen met de recherche opnieuw gaan kijken welke lijnen nog allemaal uitgelopen moeten worden.’  

De verdediging vroeg tijdens de regiezittingen herhaaldelijk om het horen van getuigen. Zo werd er gevraagd of Nabil B., Peter R. de Vries, Bart Stapert, de oud-kantoorgenoot van Wiersum, en de weduwe van Wiersum konden worden verhoord. Uiteindelijk wees de rechtbank het verzoek om Nabil B. en Stapert te horen toe. Deze verhoren vinden vlak voor de start van de inhoudelijke behandeling plaats.  

Het OM heeft daarnaast de hoop gevestigd op het onderzoek Argos dat gericht is op Sky ECC, aanbieder van cryptotelefoons. Afgelopen maart werd bekend dat opsporingsinstanties die dienst hebben weten te kraken. Daardoor kon enige tijd live worden meegelezen met berichten die criminelen aan elkaar stuurden. Ook dit onderzoek loopt tot kort voor de geplande start van de inhoudelijke behandeling.  

Het is daarom te vroeg om te starten met de inhoudelijke behandeling, vindt Taekema. ‘Het onderzoek moet veel uitgebreider. We zitten qua onderzoek pas op de helft. Niet alleen Nabil B., maar ook andere heel belangrijke getuigen worden pas vlak voor de deadline gehoord.’  

Taekema vindt het bijzonder dat de inhoudelijke behandeling al gepland is. Hij wijt het aan een tekort aan beveiligde zittingszalen. ‘Er lopen momenteel verschillende grote zaken, zoals MH17 en Marengo. De rechtszalen worden ver van tevoren vastgelegd om zeker te zijn van een plek. Ik kan me niet voorstellen dat de inhoudelijke behandeling daadwerkelijk van start gaat. Het kan zijn dat de eerste dagen worden omgezet naar een regiezitting. Andere mogelijkheid is dat ze wel van start gaan maar dat ze er gaandeweg achter komen dat er meer onderzoek nodig is. Dan komt er een tussenbeslissing en kan het zomaar weer een halfjaar duren.’