Strafproces MH17 (3)

Op 7 juni 2021 begon het zittingsblok waarin de inhoudelijke bespreking van het strafdossier centraal stond. Dit zittingsblok kwam met de tussenuitspraak op 8 juli ten einde. Meerdere keren reisde ik naar het JCS, waarbij ik de dag startte met wat quotes aan (internationale) journalisten. Dagenlang volgden we met het rechtsbijstandsteam (RBT) de inhoudelijke bespreking van het strafdossier door de rechtbank. Na de rechtbank was het OM aan de beurt om eventueel nog andere delen van het strafdossier voor te houden. Omdat de rechtbank al zoveel heeft getoond in het eerste deel van dit zittingsblok, was ik erg benieuwd naar waar het OM mee zou komen.

Het OM besprak in drie onderdelen aanvullende bewijsstukken die relevant kunnen zijn voor de onderbouwing van de tenlastelegging. Bijna alle stukken die het OM presenteerde werden onderbouwd met video’s, interactieve kaarten, foto’s en visualisaties van tapgesprekken. Vooral de interactieve kaarten waarmee door middel van ‘schuifjes’ verschillende ‘lagen’ kunnen worden getoond waren zeer verhelderend. Het laat ook weer zien dat deze zaak ook een publieke functie dient. Het bewijs op zodanige wijze tonen dat het voor iedereen inzichtelijk en begrijpelijk is.

Ter weerlegging van de afgegeven videoverklaring van een van de verdachten besluit het OM ook een lange video te tonen van beelden van het front. Aan de hand van deze beelden wordt in ieder geval duidelijk dat er sprake was van een bloedige strijd ten tijde van het neerhalen van MH17. Het beeld van de gewonde separatist die op amateuristische wijze werd behandeld door zijn medestrijders vond ik confronterend. Gelukkig zitten er geen kinderen in de zaal, hoewel iedereen natuurlijk kan inloggen op de rechtstreekse livestream.

Na het OM mag de verdediging stukken voorhouden. De verdediging geeft aan hier geen gebruik van te willen maken, maar het pleidooi daarvoor als geschikt moment te zien. Wel heeft de verdediging nog steeds veel onderzoekwensen. Tijdens de zitting van 24 juni worden deze onderzoekwensen mondeling toegelicht en volgt de mondelinge reactie van het OM. Hoewel veel betrokkenen kritiek hebben op de in hun ogen ‘zinloze’ acties van de verdediging, heb ik bewondering voor de manier waarop de verdediging haar taak uitvoert. De verdediging gaat steeds met een fileermes door het dossier van inmiddels meer dan 65.000 pagina’s en legt mogelijke pijnpunten bloot. Hoewel deze mogelijke pijnpunten mijns inziens niet relevant zijn voor beantwoording van de hoofdvragen worden de procespartijen daardoor wel op scherp gezet. En dat zorgt weer voor een verdere legitimiteit van dit proces, wat ik van groot belang vind.

Gelijktijdig aan de inhoudelijke bespreking van het strafdossier mogen de procespartijen schriftelijk reageren op de 299 vorderingen benadeelde partij die wij in april hebben ingediend. Zowel het OM als de verdediging maken daar gebruik van. Wij krijgen vervolgens twee weken de tijd om daar weer op te reageren. Daarnaast heeft de rechtbank nog aanvullende vragen over de vorderingen. Deze termijn van twee weken is op zijn zachtst gezegd zeer kort en ben ik als civilist niet gewend. Zeker als je je bedenkt dat we standpunten moeten innemen over het Oekraïens recht. Gelukkig is onze reactie op tijd gereed. Wij besluiten ook om enkele verzoeken aan de rechtbank voor te leggen.

Op de zitting van 8 juli gaat de rechtbank in op de nadere onderzoekswensen van de verdediging. Een van de rechters zit in quarantaine en neemt via een liveverbinding deel aan de zitting. Hoewel het grootste deel van deze wensen wordt afgewezen, worden er een paar toegekend. De rechtbank stelt wel enige voorwaarden om te voorkomen dat het proces vertraging gaat oplopen. Helaas worden onze verzoeken afgewezen. Een van die verzoeken zag op het nemen van een tussenbeslissing. We hebben gevraagd of de rechtbank het met ons en de geraadpleegde deskundigen eens is dat een (immateriële) schadevergoeding naar Oekraïens recht niet verrekend hoeft te worden met eventuele uitkeringen van derden. De rechtbank heeft aangegeven dat zij pas na het standpunt van de verdediging hierover een beslissing kan nemen. Als de rechtbank in dit stadium wel al een beslissing had kunnen nemen, had dit ons en de nabestaanden een grote hoeveelheid werk kunnen besparen.

Met de tussenbeslissing van 8 juli jl. is er een einde gekomen aan dit zittingsblok dat begon op 7 juni jl. Het volgende zittingsblok begint op 6 september en zal volledig in het teken staan van het spreekrecht. Er zullen in dat zittingsblok 86 nabestaanden van verschillende nationaliteiten gebruik maken van hun spreekrecht. Dat is een logistieke monsteroperatie, waarvan de voorbereidingen al geruime tijd aan de gang zijn. Zo komen wij al regelmatig samen met vertegenwoordigers van het OM en de Rechtbank om draaiboeken te maken. Komende zomer zal dit nog verder worden uitgewerkt, waardoor ik mij niet hoef te vervelen.