Het wantrouwen ten aanzien van thuiswerken is door de coronacrisis als sneeuw voor de zon verdwenen. Flexibel werken, eigen tijd indelen, minder in de spits reizen en digitaal vergaderen worden belangrijke onderdelen van het ‘nieuwste’ normaal.
Het Advocatenblad liet onderzoeken hoe advocaten tegen de nieuwe manier van werken aankijken. Op verzoek peilde onderzoeksbureau Tangram de opvattingen van advocaten over de afgelopen thuiswerkperiode en de ideale werksituatie voor de toekomst. Aan het onderzoek namen vierhonderd advocaten van het zogeheten Advocatenpanel deel. Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van een online-enquête in de periode van 30 juni tot en met 7 juli 2021.
Minder reistijd
Eerst wat algemene uitkomsten. Advocaten zijn door de coronacrisis meer thuis gaan werken (figuur 1). Zo’n zestig procent geeft aan voor de coronatijd vrijwel nooit thuis te hebben gewerkt. Een kwart van deze groep is inmiddels vrijwel al het werk vanuit huis gaan doen. Ruim veertig procent zegt meer thuis, maar ook nog regelmatig op kantoor te werken.
Opvallend is het verschil tussen advocaat-medewerkers en advocaat-partners. Bijna de helft van de medewerkers (47 procent) doet tijdens de coronatijd vrijwel alles thuis. Bij de partners is dat 24 procent.
Nog een belangrijke conclusie: het merendeel van de advocaten heeft het vele thuiswerken als positief ervaren. Slechts vijftien procent geeft aan het werken op afstand als negatief te zien. Ook hier is er een verschil tussen medewerkers en partners. Twee derde van de medewerkers heeft het thuiswerken al met al als positief ervaren tegenover vijftig procent van de partners. Ruim zestig procent van alle respondenten zegt thuis dezelfde tijden als op kantoor te maken.
Wat wordt door advocaten als belangrijkste voordeel van thuiswerken gezien? Met stip op 1 staat minder reistijd (figuur 2). Ruim zestig procent geeft aan dit als een van de positieve punten van thuiswerken te zien. Ook minder afleiding (35 procent), flexibele werktijden (26 procent), eigen tijd indelen (25 procent) en betere werk-privébalans (25 procent) worden als voordelen gezien.
Vrouwen oordelen iets positiever over thuiswerken dan mannen. Zij noemen met name minder afleiding, hogere productiviteit en sneller werken vaker als pluspunt.
Al met al een duidelijk pleidooi dus voor thuiswerken. Moeten de kantoren de vaste werkplekken dan maar opgeven nu het thuiswerken zo enthousiast wordt ontvangen? Nee, zeker niet. Op de vraag of advocaten in de toekomst in vergelijking met de periode voor de coronacrisis meer thuis willen werken, is het antwoord overduidelijk ‘ja’, maar wel in combinatie met werken op kantoor. Slechts negen procent zegt alle dagen thuis te willen werken, tegenover 28 procent die het liefst alle dagen op kantoor werkt.
Een mix van thuis en op kantoor werken is het ideale plaatje voor een ruime meerderheid (63 procent), maar de kantoorplek blijft de meest prominente werkplek. Van deze groep die graag én op kantoor én thuis werkt, ziet 58 procent zichzelf minder dan de helft van de tijd thuiswerken (figuur 3).
Het werken op afstand heeft namelijk ook een duidelijke keerzijde. Vooral het missen van sociaal en informeel contact wordt door een meerderheid van de advocaten als nadeel van het werken vanuit huis gezien (figuur 4). Ook noemt ruim een derde van de advocaten het een nadeel dat werk en privé in elkaar overlopen. Daarnaast wordt het als moeilijk ervaren om vanuit huis een teamgevoel in stand te houden.
Andere nadelen zijn: werk en privé lopen in elkaar over (36 procent), afleidingen thuis (28 procent), videogesprekken zijn vermoeiender dan fysieke overleggen (25 procent) en geen toegang tot bepaalde noodzakelijke faciliteiten (23 procent).
Verbinding
Op de open vraag ‘Welke tips, suggesties of ideeën zou u aan collega’s willen geven als het gaat om thuiswerken?’ kwamen 141 antwoorden. Het resulteerde met name in tips voor collega’s om de thuiswerkplek technisch en ergonomisch goed in te richten. ‘Zorg voor goed internet, een aparte werkomgeving en duidelijkheid naar gezinsleden wanneer je in werk-modus bent.’ ‘Zorg voor een goede digitalisering van stukken.’ ‘Investeer in goede spullen.’ Zorg voor voldoende beweging, goede afspraken over werktijden en een goede scheiding tussen werk en privé, zijn tips die meerdere keren terugkomen. En ga ook regelmatig naar kantoor, stellen verschillende advocaten.
De verbinding met kantoor is een aandachtspunt. Blijf in contact met je leidinggevende en team en kom ook regelmatig naar kantoor, zeggen meerdere advocaten. ‘Zorg ervoor dat collega’s niet vereenzamen,’ is een van de reacties. ‘Collega’s die alleen wonen, kunnen wel wat extra aandacht gebruiken. Ga wandelen met collega’s, bel ze, blijf in contact.’
Dat geldt volgens advocaten met name ook voor de jongere werknemers. Zij moeten extra aandacht krijgen, vinden meerdere advocaten. ‘Advocaat-stagiairs zitten vaak in een kleine ruimte waar ook gewoond en geslapen wordt. Deze jonge medewerkers missen heel veel ervaring door thuis te werken.’ Een ander zegt: ‘Bel geregeld met je stagiairs en medewerkers om gewoon te kletsen en te laten zien dat je om ze geeft.’
Uit de antwoorden blijkt vooral dat advocaten willen dat hun leidinggevende het thuiswerken omarmt. Slechts een enkeling vindt dat het kantoor niet aan thuiswerken moet beginnen. ‘Zie thuiswerken als een verrijking en niet als bedreiging,’ is een reactie die meerdere keren terugkomt. ‘Werkgevers moeten het fenomeen hybride werken omarmen,’ stelt een andere advocaat. ‘Ik raad werkgevers af om al te krampachtig thuiswerkers te monitoren op hun output. Ten eerste mag het niet, ten tweede is het contraproductief.’ Een ander zegt: ‘Ondersteun het. Motiveer het. Evalueer het. En indien nodig, controleer het.’
Productiviteit
Het Advocatenpanel is ook gevraagd naar de mate van productiviteit thuis en op kantoor en naar het effect op de kwaliteit van het werk. Een ruime meerderheid (zestig procent) is van mening dat bij thuiswerken de kwaliteit van het werk even hoog is als wanneer men op kantoor het werk doet (figuur 5). Een klein deel (vijftien procent) ervaart dat de kwaliteit van het werk wat lager is, terwijl elf procent de kwaliteit van het werk dat thuis gedaan wordt hoger inschat.
Qua productiviteit zien de advocaten een groter verschil tussen thuis en op kantoor werken. Het is opvallend dat 31 procent bij thuiswerken een hogere productiviteit ervaart, terwijl zestien procent een lagere productiviteit ervaart. Van de vrouwen meent 39 procent dat de productiviteit hoger ligt. Van de advocaat-medewerkers ervaart zelfs de helft een hogere productiviteit vanuit huis tegenover 28 procent bij de partners.
Ook is de mentale en technische ondersteuning tijdens de coronapandemie gepeild en daaruit blijkt dat men redelijk tevreden is. Ruim de helft (54 procent) van de advocaten vindt dat kantoor tijdens de coronaperiode veel heeft gedaan aan technische ondersteuning bij het thuiswerken. Over de mentale ondersteuning is men iets minder tevreden. 45 procent vindt dat het kantoor veel gedaan heeft aan mentale ondersteuning.
Op de vraag ‘Wat als u verplicht wordt om alle uren op kantoor te werken?’ geeft ruim een kwart aan zo’n verplichting geen probleem te vinden. Ruim 30 procent ziet het als een gemiste kans. Voor 8 procent van de advocaten zou het een reden zijn om een andere werkgever te overwegen. Bij vrouwen ligt dat percentage op 12 procent.
Ruim een derde van de advocaten vindt het een goed idee als de Wet flexibel werken wordt aangepast, zodat werknemers voortaan in beginsel het recht hebben om vanuit huis te werken. Bijna de helft van de advocaten vindt het geen goed idee (23 procent) of niet nodig (24 procent). Ook hier ligt het aantal vrouwen dat voorstander is verhoudingsgewijs beduidend hoger dan het aantal mannen.
Advocatenpanel
Het Advocatenpanel is een initiatief van het Advocatenblad, in samenwerking met onderzoeksbureau Tangram. Het panel is in het leven geroepen om met enige regelmaat te kunnen peilen hoe de advocatuur denkt over zaken die voor de beroepsgroep relevant zijn. Aanmelden voor het panel kan op advocatenblad.nl/advocatenpanel. Deze enquête is zowel voorgelegd aan het Advocatenpanel als aan de abonnees van de wekelijkse nieuwsbrief van het Advocatenblad. In totaal vulden vierhonderd mensen de vragenlijst volledig in.
