Het is 07.30 uur als ik in de auto zit richting het JCS. Het is een historische dag. Vandaag begint namelijk het zittingsblok in het MH17 strafproces dat volledig in het teken staat van het spreekrecht. Maar liefst 91 nabestaanden met verschillende nationaliteiten zullen de komende drie weken (verspreid over tien dagen) gebruik maken van hun spreekrecht. Nog nooit in de Nederlandse geschiedenis spraken zoveel slachtoffers tijdens een strafproces.
De media
Al weken voor deze dag worden wij overspoeld met media verzoeken. Niet zo zeer om ons advocaten te interviewen, maar vooral om contact te krijgen met de sprekers. ‘Wie gaat er spreken en kan ik alvast contact opnemen?’ Ook vandaag zal er veel media aandacht zijn. Omdat ik zo vroeg aankom op het JCS staan de cameraploegen nog niet klaar in de ‘zuilengalerij’ bij het JCS. Ik heb ‘gelukkig’ dus vrije doorgang naar de zij-ingang.
Logistieke uitdaging
Hoewel de zitting om 10.00 uur begint hebben we al om 08.30 uur afgesproken met de technische mensen van de rechtbank. Bij dit zittingsblok hangt namelijk veel af van de techniek. Er zijn videoverbindingen met onder meer Australië. Van tevoren opgenomen videoboodschappen staan klaar en er worden veel (digitale) foto’s getoond tijdens de zitting. Daarnaast worden alle zittingen live uitgezonden zowel in het Engels als in het Nederlands. Om alles in goede banen te leiden zijn de zittingsdagen de afgelopen maanden tot in de puntjes voorbereid. We werkten hierbij nauw samen met vertegenwoordigers van het OM, de rechtbank en slachtofferhulp. Om niets aan het toeval over te laten nemen we voordat de zitting begint nog een keer het draaiboek van die dag door met de techniek.
De eerste spreker
Om 10.00 uur begint de zitting. De voorzitter heet iedereen welkom en legt uit wat er de komende periode gaat gebeuren. Dan is de eerste spreker aan de beurt. Het is ijzig stil in de zaal. Het verhaal maakt grote indruk. Ik krijg een brok in mijn keel. Met name de combinatie van de setting en de foto en video die het verhaal ondersteunen maken het zeer indrukwekkend. Gelukkig weet ik mijn zichtbare emoties te onderdrukken. Per slot van rekening zit ik hier als professional. De volgende sprekers zijn een broer en een zus uit Australië. Zij verloren hun ouders en spreken via een live videoverbinding. Ik had even het idee (en de hoop) dat zo’n videoverbinding minder emotie teweeg zou brengen. Niets is minder waar. Nog drie sprekers te gaan en dan is mijn cliënt, Peter, aan de beurt.
Emotie
Rond 14.00 uur is het tijd om Peter en zijn familie op te halen. Volgens het draaiboek, waar maanden aan is gewerkt, wacht Peter in een kamertje naast de zittingszaal. Daarvoor is hij opgevangen in het perscentrum naast de rechtbank door medewerkers van slachtofferhulp. Ik begeleid Peter en zijn familie naar de zitplaatsen in de zaal. Vervolgens introduceer ik alle aanwezigen en mag Peter spreken. Ik ben zenuwachtig nu ik weet wat er komen gaat. Peter spreekt namelijk over zijn drie overleden minderjarige dochters Bente, Fleur en Sophie. Ze overleden toen ze 7, 10 en 12 jaar oud waren. Peter vertelt op een zeer indrukwekkende manier wat het verlies van zijn dochters met zijn leven doet. Hij neemt ons mee in zijn emoties en ondersteunt dit met dagelijkse voorbeelden. Zo is Vaderdag voor hem een verschrikkelijke dag geworden. Zijn drie dochters worden in wisselende foto’s getoond in de zittingszaal. Peter en zijn familie houden het niet droog. Ook mijn collega’s van het rechtsbijstandsteam moeten regelmatig slikken. Als je je bedenkt dat wij in onze
praktijk vele jaren ervaring hebben met de ellende van anderen, geeft dit aan dat wij ook maar mensen zijn.
Zelf probeer ik mijn emoties vooral weg te slikken. Ik heb daarnaast het videoscherm op mijn tafel bewust afgedekt zodat ik niet continu word geconfronteerd met de aanblik van drie meiden die er niet meer zijn. Verder heb ik het verhaal van Peter een paar keer vooraf gelezen. Ik weet dus wat hij gaat zeggen en dat helpt de scherpe randjes er af te halen. Toch maakt zijn verhaal enorme impact. Misschien komt dat omdat ik zelf vader ben van drie jonge kinderen, maar het komt zeker omdat Peter het op een indrukwekkende wijze verwoordt. Nadat Peter klaar is wordt de zitting geschorst en kan ik met Peter en zijn familie napraten.
Die middag zijn er nog twee sprekers die diepe indruk maken. We sluiten de dag af met het hele rechtsbijstandsteam. Wat een heftige eerste dag was dit. Je zou deze dag kunnen vergelijken met een uitvaart. Grote verschil is dat deze uitvaart bijna de gehele dag heeft geduurd en dat er nog 9 dagen volgen. Maar het gaat hier ook om 298 mensen die om het leven zijn gekomen.
