Uit de begroting voor 2022 die op Prinsjesdag is vrijgegeven blijkt dat de regering de komende jaren in totaal 550 miljoen extra reserveert voor de gefinancierde rechtsbijstand. Het belang van rechtszekerheid en sociale advocatuur werd dinsdag zelfs genoemd in de Troonrede, hetgeen een unicum mag heten.
Toeslagenaffaire
Met het extra geld komt het kabinet komt tegemoet aan de motie Klaver/Ploumen van eind april dit jaar, die met een overweldigende Kamermeerderheid werd aangenomen. In die motie, een direct gevolg van de Toeslagenaffaire, kreeg de regering de opdracht de sociale advocatuur te ondersteunen in de geest van de commissie-Van der Meer. In het daaropvolgende debat met de justitiespecialisten in de Tweede Kamer deed minister Sander Dekker al de toezegging structureel extra geld uit te trekken om de tarieven voor sociale advocatuur te verhogen.
Dekker doet die toezegging nu gestand, blijkt uit de begroting voor 2022 van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Voor 2022 komt er 154 miljoen euro extra beschikbaar voor toevoegingen. Hoewel Dekker spreekt van structureel geld, blijft het bedrag niet constant. In de jaren daarna wordt het gestaag afgebouwd van 144 miljoen in 2023, naar 124 miljoen in 2024. Voor 2025 en 2026 staat nog 64 miljoen extra gereserveerd.
Minder procedures
Minister Dekker denkt daarmee genoeg middelen te hebben vrijgemaakt, schrijft hij in zijn begroting. Hij gaat er nog altijd van uit dat met de herziening van het stelsel er minder toevoegingen nodig zijn. ‘Met het op niveau brengen van de vergoedingen voor sociale advocaten is de kous echter niet af. Onder het motto ‘meer oplossingen, minder procedures’ wordt met de vernieuwing van het stelsel van rechtsbijstand ingezet op snellere en meer laagdrempelige hulp voor mensen met problemen. Het beroep op rechtsbijstand zal hierdoor in de toekomst naar verwachting afnemen.’
Dekker wil dat ook commerciële kantoren een bijdrage leveren, bij wijze van tegenprestatie voor het extra overheidsgeld. ‘Zoals het voor sociale advocatenkantoren goed is dat zij zich niet volledig afhankelijk maken van overheidssubsidies, mag van de commerciële advocatuur ook best een maatschappelijke tegenprestatie worden verwacht.’
Tegenprestatie
Hoe die tegenprestatie eruit ziet, wordt uit de begroting niet duidelijk. Dekker zei eerder dat hij vindt dat commerciële kantoren hun sociale collega’s zouden kunnen steunen met geld en/of menskracht.
In de Volkskrant zegt Dekker woensdag ‘profijt en professie’ meer in balans te willen brengen: ‘Je kunt denken aan een bijdrage in natura, of een bijdrage in geld. Dat laatste ligt meer voor de hand, want sociale advocatuur is vaak specialistisch werk. Maak een sociaal fonds, waarin commerciële advocaten geld storten. Dat idee is binnen de beroepsgroep ook wel geopperd en daarover gaan we in gesprek.’
Onbegrijpelijk
SP-Tweede Kamerlid Michiel van Nispen, jarenlang pleitbezorger van de gefinancierde rechtsbijstand, is blij met de ommezwaai van het kabinet. ‘Dit is het resultaat van een jarenlang gevecht dat we samen met de sociale advocatuur hebben gevoerd.’
Tegelijkertijd zijn de gereserveerde bedragen nog altijd onvoldoende, stelt Van Nispen. ‘De commissie-Van der Meer rekende met bedragen uit 2015, die moeten dus worden aangepast aan de inflatie. Bovendien bouwt het kabinet het extra geld heel snel weer af, naar 64 miljoen in 2025. Dat is onbegrijpelijk. Minister Dekker probeert over zijn graf heen te regeren, terwijl hij gewoon de motie van de Tweede Kamer dient uit te voeren.’
Overheidstaak
In een reactie wijst de NOvA er op dat gefinancierde rechtsbijstand een wettelijk geregelde overheidstaak is. Onvoldoende beloning voor sociaal advocaten leidt ertoe dat rechtzoekenden niet altijd goede rechtsbijstand krijgen, stelt de orde. ‘Een rechtzoekende die wil scheiden, een conflict heeft met de huurbaas of problemen met de werkgever, kan steeds moeilijker een sociaal advocaat vinden. De NOvA blijft zich hard maken dat dit geborgd blijft en dat hiervoor structureel geld wordt uitgetrokken.’
De orde zegt verder blij te zijn dat scenario 1 van de commissie-Van der Meer wordt ingevoerd. Volgens de NOvA streeft de Raad voor Rechtsbijstand ernaar de puntentoekenning per zaakscode vanaf 1 januari aan te passen, maar is het niet zeker of dat gaat lukken. Een berekening leert dat het puntentarief uitkomt op 113,85 euro, exclusief indexering.
Drijfzand
Voorzitter Reinier Feiner van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) spreekt van de ‘beste Prinsjesdag in jaren’. Niettemin is hij ook voorzichtig. ‘Niet duidelijk is hoe dat geld besteed gaat worden. Het gaat er om dat de toegang tot het recht voor iedereen gelijk moet zijn. Daar zit nog wel zorg. Dekker gaat door met een herziening van het stelsel die op drijfzand is gebaseerd.’
