Het is zondagavond 26 september 2021. Morgen even geen MH17 zitting. Maar voordat ik mij weer stort op de achterstanden in mijn ‘normale praktijk’ schrijf ik eerst een blog over de afgelopen weken waarin het spreekrecht van de nabestaanden centraal stond.
Waar moet ik beginnen? Het was loodzwaar, het was verschrikkelijk maar het was ook mooi, bijzonder en uniek.
Emotionele rollercoaster
Wat een enorme emotionele rollercoaster was dit. In mijn blog over de eerste dag gaf ik al aan dat het moeilijk was om mijn emoties te onderdrukken. Dat was dag 1. Er volgden nog negen andere dagen. En ja, wij zijn professionals. En ja, van ons wordt verwacht dat we sociale distantie hebben. Maar we zijn ook mensen. De afgelopen weken heb ik mijn collega’s stuk voor stuk zien breken. Iedereen op zijn of haar eigen manier. Het was gewoon te veel intens leed achter elkaar.
Na mijn cliënt Peter die op de eerste dag sprak over het verlies van zijn drie minderjarige dochters dacht ik dat het niet erger kon en ik vervolgens alles wel aan zou kunnen. Niets was minder waar. Veel verhalen raken mij diep. Verhalen over stukjes lichaam die terugkomen over een periode van meerdere maanden, een vader die nog de body bag waarin zijn dochter zat mocht knuffelen. Een urn die mee de zittingszaal in wordt genomen, zodat de kinderen er toch ook bij kunnen zijn. Maar ook verdriet omdat iemand vergeten was te zeggen ‘ik hou van jou’.
Unieke verhalen
Hoewel de manieren om mijn emoties te onderdrukken steeds beter worden, wennen de persoonlijke verhalen niet. Elk verhaal is namelijk uniek. Wel hebben bijna alle verhalen een ding gemeen. Het intense verdriet voert de boventoon. De nabestaanden zijn nog vol emotie, hun leven lijkt verwoest of stil te staan. Juist de simpele alledaagse voorbeelden om dat weer te geven maken grote indruk net als de foto’s, video’s en voorwerpen die de verhalen ondersteunen.
Respect
Diep respect voor de rechters en OvJ’s. Hoewel ik meermaals rode ogen heb gezien blijven deze procespartijen professioneel. De voorzitter van de rechtbank spreekt zelfs na elke verklaring een persoonlijk woordje richting de spreker om te laten zien dat de verklaring ook daadwerkelijk door de rechtbank is begrepen en ontvangen. Ook veel respect voor de nabestaanden zelf. Zij laten ons heel dichtbij hun verdriet en bij al hun andere emoties komen en dat is waardevol voor deze zaak.
Dankbaar
Toch was deze periode ook mooi. De nabestaanden krijgen een (internationaal) podium en kunnen hun bijdrage leveren aan dit historische proces. Velen zijn dan ook dankbaar dat ze mochten spreken. Ook denk ik dat het spreekrecht bij velen heeft bijgedragen aan een stukje rouwverwerking.
De verklaringen geven mij in ieder geval ook kracht en een bevestiging waarom ik zoveel tijd aan deze zaak besteed. Gerechtigheid en weten wat er gebeurd is, is bovendien heel belangrijk voor de nabestaanden. Misschien wel het belangrijkste wat er is. Via dit proces kan die gerechtigheid er komen.
Verloop
Het afgelopen zittingsblok was uniek en historisch. Zoals de voorzitter afsluit stond de afgelopen periode niet in het teken van de ratio, maar in het teken van ‘het hart’.
In het volgend zittingsblok dat op 1 november a.s. begint zal vooral de ratio weer de boventoon voeren. Zo zal het lopende onderzoek door de RC (waarschijnlijk) zijn afgerond en worden besproken. Zullen wij (RBT) een reactie geven op alle vragen die door de rechtbank en het OM zijn gesteld op de vorderingen benadeelde partij. Zal er een dag zijn waarop nog – op dit moment zeven – nabestaanden zullen spreken. Vervolgens zal het OM requireren.
In november zal er ook het nodige gebeuren bij het Europese Hof voor de rechten van de Mens (EHRM) waar wij namens de nabestaanden een klacht hebben ingediend tegen Rusland. Kortom er komt weer veel MH17 werk aan. Ik ga dan morgen ook maar snel verder met mijn normale praktijk.
