Het Landelijk Overleg Vakinhoud Bestuursrecht (een landelijk overlegorgaan van bestuursrechters) schrijft in een vrijdag gepubliceerd rapport dat de lagere rechter voortaan niet per se de oren moet laten hangen naar uitspraken van de rechter in hoger beroep.
Volgens het rapport worstelden bestuursrechters regelmatig met het doen van een gevoelsmatig strenge uitspraak en de heersende jurisprudentie van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter.
Alles of niets
Omdat de Raad van State in de kinderopvangtoeslag de ‘alles-of-niets-uitleg’ van de Belastingdienst volgde, deden de meeste rechtbanken hetzelfde. De rechters wilden de ouders geen valse hoop bieden, aangezien een afwijkend oordeel ongedaan zou worden gemaakt in hoger beroep, constateert de werkgroep. Rechters vonden het daarnaast belangrijk dat wettelijke regels in het hele land op dezelfde manier worden toegepast.
De werkgroep vindt dat die trend moet worden doorbroken. Elke rechter moet zijn eigen oordeel vormen, de rechtsbescherming van het individu weegt zwaarder dan rechtseenheid en rechtszekerheid. ‘Dit vraagt van rechters dat zij bij elke zaak alle relevante feiten en de persoonlijke omstandigheden van de rechtszoekende grondiger onderzoeken, op de zitting bespreken en vastleggen in hun uitspraak. Óók als dit niet tot een juridisch ander oordeel leidt omdat bijvoorbeeld de wet deze ruimte niet biedt’, aldus het rapport.
Tegenspraak
De bestuursrechters pleiten daarnaast voor meer tegenspraak binnen de rechterlijke macht. Bijvoorbeeld door juridisch medewerkers aan te moedigen om zich uit te spreken als een zaak bij hen een ongemakkelijk gevoel oproept. ‘Rechtbanken moeten elkaar meer opzoeken voor overleg over ontwikkelingen in de rechtspraak en met elkaar moeten bespreken bij welk type zaken mogelijk onrecht dreigt.’
Voorzitter Henk Naves van de Rechtspraak zegt de aanbevelingen te ondersteunen. ‘Ik hoop dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire en de samenleving zien dat de Rechtspraak wil leren van het verleden. Een eerlijke kijk naar het eigen handelen maakt het onrecht niet ongedaan, maar kan het mogelijk wel in de toekomst voorkomen.’