Op maandag 1 november is de zitting weer hervat. Voor het eerst in lange tijd komen de rechters binnen zonder mondkapje. Dat is sinds de versoepelingen eind september niet meer nodig. Helaas is dat van korte duur. Een week later moeten de mondkapjes alweer op. Tijdens dit zittingsblok dat tot 17 november duurt wordt het lopende onderzoek besproken en afgerond, maken de laatste nabestaanden gebruik van hun spreekrecht, worden de vorderingen benadeelde partij toegelicht en vindt het requisitoir plaats. Althans, dat was de planning.
Het onderzoek
Voordat de rechtbank op 1 november toekomt aan bespreking van het lopende onderzoek, heeft de verdediging weer een aantal aanvullende onderzoekswensen. Het OM reageert stevig. Hierna bespreekt de rechtbank gedetailleerd de stand van zaken van het lopende onderzoek. Zo geeft de rechtbank aan dat er de afgelopen periode diverse getuigen en deskundigen opnieuw (op verzoek van de verdediging) zijn verhoord door de RC. Ook worden er aanvullende rapporten toegevoegd aan het strafdossier. Wat mij opvalt is de hoeveelheid aanvullende vragen die worden voorgelegd aan de getuigen. Zo worden aan een getuige 850 (!) aanvullende vragen voorgelegd. Het overgrote deel van deze vragen kan echter niet worden gesteld, omdat het verhoor van deze getuige plotseling wordt gestaakt. De getuige geeft namelijk aan – na een korte onderbreking – dat hij ‘bang is voor zijn veiligheid als hij verder verklaart’. Dit roept natuurlijk weer de nodige vragen op.
Afronding?
Op 2 november neemt de rechtbank diverse beslissingen over de nieuwe onderzoekswensen. Stuk voor stuk worden deze gemotiveerd afgewezen. Het onderzoek kan echter helaas niet worden afgerond. Een jaar geleden besliste de rechtbank op verzoek van de verdediging namelijk om een getuige, met de naam Muchkaev (commandant van de 53e Luchtafweerbrigade in Rusland) te horen. De RC heeft eerder in een rechtshulpverzoek aan Rusland gevraagd om dit verhoor te doen. Rusland heeft daar in augustus op gereageerd door aan te geven ‘dat er maatregelen worden getroffen om aan het verzoek te voldoen’, maar hierna volgde radiostilte. Het is nu niet duidelijk of deze getuige wel of niet kan worden gehoord, daarom heeft de rechtbank de mogelijkheid tot het horen van deze getuige verlengd tot 10 februari 2022. Dit betekent dat het onderzoek nog niet kan worden afgerond en het OM ook nog niet kan rekwireren in november.
Planning
Een verdere vertraging van het proces is voor de meeste partijen, meer in het bijzonder voor de nabestaanden, niet wenselijk. Om vertraging te voorkomen hoopt de rechtbank voor 8 december duidelijkheid te krijgen of het reëel is dat de genoemde getuige voor 10 februari 2022 kan worden gehoord. Als dit niet reëel is, kan het onderzoek worden afgerond. In dat geval wordt gebruik gemaakt van de reeds geplande (reserve) zittingsdagen in december. De vorderingen benadeelde partij worden dan toegelicht op 9 december, waarna het requisitoir op 20, 21 en 22 december kan plaatsvinden. De verdere planning, met het pleidooi in maart 2022, kan dan in stand blijven. Als er wel een reële mogelijkheid is dat de getuige kan worden gehoord, wordt alles opgeschoven en weten de nabestaanden voorlopig niet waar zij aan toe zijn. Dit is uiteraard zeer onwenselijk voor hen.
Laatste spreekrechtdag
De beslissing van de rechtbank betekende wel dat de geplande ‘spreekrechtdag’ op 8 november kon doorgaan. Dat is fijn omdat de sprekers zich op deze dag hebben voorbereid. Bovendien kwamen een aantal nabestaanden speciaal vanuit het buitenland om hun spreekrecht uit te oefenen in de rechtszaal. Acht nabestaanden maakten die dag gebruik van hun spreekrecht.
De dag maakt wederom veel indruk. Veel aanwezigen moeten meerdere malen slikken en/of krijgen rode ogen. Ook ik vind het weer zwaar. Vooral de beelden die door de bewakingscamera’s op Schiphol zijn gemaakt op 17 juli 2014 maken diepe indruk op mij. De laatste bewegende beelden van vrolijke mensen die letterlijk hun dood tegemoet lopen. Zucht, het went gewoon niet (en gelukkig maar).
Het vervolg
Op 8 december wordt de zitting weer hervat. We zullen dan horen of de toelichting op de vorderingen en het requisitoir later in december plaatsvinden. Mijn agenda is in ieder geval voor die dagen weer leeggemaakt. Ik ben benieuwd. Verder zou ik volgende week met een aantal leden van het rechtsbijstandsteam naar Straatsburg gaan. Op 24 november zou namelijk een fysieke zitting plaatsvinden bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Namens het overgrote deel van de nabestaanden van vlucht MH17 hebben wij een aantal jaar geleden bij het EHRM een klacht ingediend tegen Rusland. Vandaag kreeg ik te horen dat deze zitting wordt uitgesteld naar januari 2022 omdat een van de rechters zich heeft teruggetrokken. Dit roept vragen op en is weer een teleurstelling voor de nabestaanden. Van mijn belevenissen in Straatsburg zal ik te zijner tijd ook verslag doen.
