In een brief aan de Tweede Kamer, vooruitlopend op de behandeling van de justitiebegroting later deze week, somt Dekker de maatregelen op. Hij reageert daarmee op de aanhouding in oktober van advocaat Youssef Taghi, raadsman van diens neef Ridouan die in beperkingen zit in de EBI in Vught. Het OM verdenkt Youssef ervan maandenlang als boodschapper te hebben gefungeerd tussen Ridouan en zijn criminele organisatie.
Ondermijnend
Als advocaten betrokken raken bij ondermijnende activiteiten moet dat hard worden aangepakt, stelt Dekker. ‘Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat advocaten bewust of onbewust in de verleiding zouden kunnen komen mee te werken met ondermijnende activiteiten. We zien dat het soms zou kunnen knellen. Advocaten worden onder druk gezet om mee te werken, eerst wellicht door iets onschuldigs te doen, maar vervolgens worden ze het criminele circuit ingezogen.’
Om de druk op individuele advocaten te verminderen overweegt de minister het advocatenbezoek aan gedetineerden in de EBI alleen nog in duo’s te laten plaatsvinden. Door te werken in duo’s wordt het lastiger voor gedetineerden om advocaten in te palmen, meent Dekker. De bewindsman weet nog niet hoe de tweede advocaat betaald moet worden en of beide raadslieden van hetzelfde kantoor mogen zijn. Hij zegt daarover nog in gesprek te zijn met de NOvA.
Screenen
Daarnaast wil hij advocaten vaker laten screenen. Op dit moment hoeft alleen bij beëdiging een VOG te worden overlegd. Dekker zegt te denken aan een periodiek terugkerende VOG, bijvoorbeeld eens in de 5 of 10 jaar. In aanvulling daarop wil hij dat de NOvA extra kwaliteitseisen stelt aan advocaten van extra gevaarlijke gedetineerden, die op de zogeheten GVM-lijst staan. Alleen advocaten die aan die extra eisen voldoen krijgen toegang tot gedetineerden in de EBI.
Dekker zegt het verder ‘moeilijk verdedigbaar’ te vinden dat advocaten familieleden bijstaan of andere mensen met wie zij een persoonlijke band hebben. Hoewel de afweging aan de advocaat zelf is, met toetsing achteraf door de deken, kan dat op gespannen voet staan met de kernwaarde onafhankelijkheid, meent hij. Bij Youssef Taghi is de afweging niet goed gegaan, concludeert Dekker. ‘Ik roep de NOvA dan ook op om binnen de beroepsgroep het gesprek aan te gaan over de onafhankelijkheid in relatie tot het bijstaan van familieleden en personen met wie de advocaat een nauwe persoonlijke band heeft en indien nodig eerder in te grijpen.’
Vertrouwelijk
Dekker wil dat de NOvA sowieso strengere normen oplegt aan de beroepsgroep om de kernwaarden te bewaken. Als voorbeeld noemt hij de kernwaarde vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt. ‘Er gelden terecht zware waarborgen als daar inbreuk op wordt gemaakt. Tegelijkertijd zien we ook dat advocaten soms bij communicatie met cliënten gebruik maken van een PGP-telefoon. Hoewel dit in het algemeen niet verboden is, rijst wel de vraag waarom dat gebeurt en vooral ook waarom in een dergelijk geval niet gebruik wordt gemaakt van de eigen geheimhoudertelefoon.’
De bewindsman zegt daarover in gesprek te gaan me de NOvA. ‘In zijn algemeenheid vind ik dat vanuit de NOvA daarbij normerender moet worden opgetreden richting de eigen beroepsgroep. Het is namelijk in het belang van de advocatuur zelf dat de kernwaarden boven alle twijfel verheven zijn.’
Crimineel geld
Dekker wil verder proberen te voorkomen dat strafrechtadvocaten worden betaald met crimineel geld. Een verdachte heeft recht op een toevoeging, maar kan er ook voor kiezen zijn raadsman uit eigen zak te betalen. In dat geval mag geen sprake zijn van ‘overmatige honorering waardoor de advocaat mee zou delen in criminele gelden’, stelt Dekker. Hij overweegt ‘om het in beginsel niet meer mogelijk te maken een ambtshalve toevoeging te weigeren’.
De minister zegt zich te realiseren dat deze maatregel de facto leidt tot een inperking van de vrije advocaatkeuze. ‘Of deze inperking uiteindelijk te rechtvaardigen is in het licht van het te bereiken doel, neem ik mee bij de verdere uitwerking. Een andere optie die ik wil bespreken is dat de advocaat die het vermoeden heeft dat het geld dat hij ontvangt voor zijn dienstverlening een criminele herkomst heeft dit eerst met de deken bespreekt. De deken kan dan op voorhand toetsen dat er geen sprake lijkt te zijn van overmatige honorering, bijvoorbeeld door een veel hoger uurtarief te vragen.’
Op dit moment mag een advocaat nog maximaal vijfduizend euro contant accepteren, zonder overleg met de deken. Dekker wil in overleg met de NOvA deze grens eventueel verlagen of afschaffen.
In zijn brief ontvouwt Dekker ook het plan voor de inrichting van vier justitiële complexen (Lelystad, Schiphol, Vlissingen en Vught), waar zware, vluchtgevaarlijke criminelen kunnen worden gedetineerd én berecht.
NOvA
In een reactie noemt de NOvA versterking van het toezicht en het vergroten van de weerbaarheid van advocaten ‘de geëigende wegen om het probleem dat de minister schetst aan te pakken’. De orde plaatst wel kanttekeningen bij enkele van de voorgestelde maatregelen. ‘Sommige van de genoemde voorstellen vormen een inperking van essentiële rechten, zoals het recht van burgers op vrije advocaatkeuze. Andere voorstellen, zoals invoering van een vierogenprincipe in de EBI, zijn met name qua uitvoering complex.’ De NOvA zegt er op te vertrouwen dat in het gesprek met Dekker een balans wordt gevonden tussen ‘het belang van de aanpak van ondermijning enerzijds, en het behoud van belangrijke (verdedigings)rechten anderzijds’.
