Strafproces MH17 (7)

Tot vlak voor de start van het volgende zittingsblok in december is het onduidelijk of dit zittingsblok door kan gaan. Grote vraag is namelijk of een getuige, Muchkaev (commandant van de 53e Luchtafweerbrigade) nog voor 11 februari 2022 kan worden gehoord. Als dat het geval is kan het requisitoir dat gepland staat in dit zittingsblok niet doorgaan.

Pas een dag voor de aanvang van dit zittingsblok komt er duidelijkheid. Rusland laat namelijk weten niet te zullen meewerken om deze getuige te laten horen. Het zittingsblok kan dus gelukkig doorgaan. Dat een van de rechters en ikzelf in quarantaine zitten vanwege de coronamaatregelen maakt niet uit. De rechter is via een live videoverbinding aanwezig in de zittingszaal en ik kan de zitting via de livestream ook goed volgen.

Op 8 december jl. wordt de zitting hervat. Als eerste krijgt de verdediging van Pulatov het woord. Wederom doet de verdediging een aantal verzoeken.

Na de verzoeken van de verdediging zijn wij aan de beurt om de vorderingen benadeelde partij nader toe te lichten. Allereerst spreekt Ruth Jager namens het rechtsbijstandsteam (RBT) over de impact die de vliegramp op de nabestaanden heeft. Ze citeert uit de vele verklaringen die zijn afgelegd door de nabestaanden en gaat ook in op de rol van de verdachten. Ze heeft het leed van de nabestaanden verbonden aan de bewijsvraag die de rechtbank moet beantwoorden ten aanzien van de individuele verdachten.

Zij concludeert: “Dit proces was en is voor veel van de nabestaanden een strohalm om zich aan vast te grijpen. Het proces bood hen hoop op een verklaring; op personen die op zouden staan en verantwoordelijkheid zouden nemen. Personen die erkennen wat er gebeurd is; die de zwarte puzzelstukjes op hun plek leggen en erkennen dat het allemaal berust op een gruwelijke vergissing. Dat dit nooit de bedoeling is geweest en dat consequenties daarvan gedragen worden. Die hoop is tevergeefs gebleken.”

Vervolgens spreekt Arlette Schijns namens het RBT over het juridisch kader van de vorderingen die zijn opgesteld naar Oekraïens recht en op de vragen die eerder zijn gesteld door het OM en de rechtbank. Aan het einde van haar uitleg overhandigt zij ook nog de schriftelijke slachtofferverklaringen die de afgelopen periode door ons zijn verzameld en gebundeld. Zij voegt daar aan toe: “Het wegen van verdriet is een onmogelijke taak. Ik zou willen dat ik u een veer kon overhandigen die u kon aanhouden tegen al het leed in dit boek van verdriet. Een veer, zoals de oud Egyptische veer der waarheid en gerechtigheid van Ma’at, waarmee Ma’at de zielen woog van hen die in haar onderaardse hal der rechtspraak kwamen. Op haar weegschaal woog ze het hart van de overledene af tegen haar veer. Ik heb die veer helaas niet, en ik kan ter onderbouwing van dit deel van de vorderingen dan ook niet méér doen, dan u het juridische beoordelingskader geven met de omstandigheden die in deze zaak bepalend zijn voor de omvang van de schade, in combinatie met de overhandiging van dit boek van verdriet.”

Aan deze mooie citaten heb ik natuurlijk niets toe te voegen.

Na onze toelichting op de vorderingen reageert het OM op de eerdere verzoeken van de verdediging. Knap hoe snel het OM binnen een paar uur een zeer goed onderbouwde en uitgeschreven reactie geeft op de eerdere verzoeken van de verdediging.

Op 20 december wordt de zitting weer hervat. De rechtbank reageert eerst op de laatste verzoeken van de verdediging en wijst deze af. Vervolgens is de weg vrij voor het OM om te rekwireren. Het OM heeft hier drie dagen voor nodig.

Het requisitoir maakt grote indruk. Op een zakelijke en bondige wijze geeft het OM een samenvatting van het bewijs. Het bewijs is overvloedig en overtuigend. Het gaat om forensisch bewijs, getuigenbewijs, tapgesprekken, satellietbeelden, foto’s, video’s en diverse deskundigenonderzoeken. Alle bewijsbronnen versterken elkaar.

Op basis van dit bewijs is volgens het OM overduidelijk dat MH17 is neergeschoten door een Buk raket die is afgevuurd vanaf een Buk-TELAR die stond opgesteld in een landbouwveld bij Pervomaiskyi. Deze Buk-TELAR is in de nacht van 16 op 17 juli 2014 vanuit Rusland naar Oekraïne gebracht en na het ‘incident’ zo spoedig mogelijk weer teruggebracht naar Rusland. Ook is duidelijk dat deze Buk-TELAR onderdeel is van de 53e Luchtafweerbrigade van Rusland. De vier verdachten hebben zich actief bezig gehouden met het regelen, beschermen en vervoeren van deze Buk-TELAR. Zij wilden deze Buk-TELAR op die plek hebben in de strijd tegen Oekraïne. Er lijkt geen speld tussen te krijgen.

Verder gaat het OM nog in op de honderden vorderingen die wij hebben ingediend. Kort gezegd ondersteunt het OM onze redenering en onderbouwing van de vorderingen. Wel meent het OM dat de omvang van de vorderingen lager zal moeten zijn en geeft daarvoor een eigen redenering.

Op woensdag 22 december, het is inmiddels de 49ste zittingsdag, komt het OM met een afronding van het requisitoir. Het OM gaat weer uitvoerig in op de grote impact die deze ramp heeft op de nabestaanden en citeert daarbij ook diverse nabestaanden. Volgens het OM is het overduidelijk dat levens zijn verwoest. Daarnaast hebben de verdachten geen enkel berouw getoond voor de dood van 298 onschuldige burgers. Zij hebben volgens het OM zelfs aan het leed bijgedragen door desinformatie te verspreiden. Daar past maar een straf bij, namelijk levenslang. Het is muisstil in de zittingszaal. Na afloop bij de nabespreking geven de nabestaanden een ovatie aan de zaaksofficieren. De strafeis voelt als een erkenning van hun leed.

Op 7 maart 2022 zal de zitting weer worden hervat. Dan is de verdediging aan het woord en zal het pleidooi worden gehouden. Tot nu toe heeft de verdediging alle kaarten op de borst gehouden. Wel laat de verdediging na afloop van deze dag in de media weten dat het OM niet het volledige verhaal vertelt. Ik ben benieuwd wat we allemaal nog kunnen verwachten. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat de verdediging twaalf dagen aan het woord zal zijn.

Zelf zal ik de komende periode het dossier MH17 niet kunnen loslaten. Eind januari vertrek ik samen met een aantal leden van het RBT naar Straatsburg. Op 26 januari zal namelijk een fysieke zitting plaatsvinden bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Namens het overgrote deel van de nabestaanden van vlucht MH17 hebben wij een aantal jaar geleden bij het EHRM een klacht ingediend tegen Rusland. Wordt vervolgd.