De zes hadden na afloop bepaald niet het gevoel dat ze serieus waren genomen. Integendeel, al hun kennis en ervaring ten spijt voelden ze zich weggezet als kleine kinderen. ‘Het was geen plezierige ervaring en de bestuursrechtelijke discussie die we wilden aanzwengelen is niet van de grond gekomen, terwijl het om een proefproces ging. In het tuchtrecht ben je beklaagde, terwijl wij als bestuursrechtadvocaten gewoon gebruik willen maken van de rechtsbescherming die iedereen hoort te hebben die onder toezicht staat en te maken krijgt met het gebruik van bestuursrechtelijke toezichtsbevoegdheden, zegt Amma Grapperhaus. Haar collega Aletta Blomberg: ‘Het verloop van de zitting gaf weinig vertrouwen in de bijdrage van het hof aan de discussie waarvoor we met de deken de proefprocedure zijn aangegaan.’
Grapperhaus en Blomberg zijn partner bij ngnb, een nichekantoor dat zich toelegt op vastgoed en bestuursrecht. Beide vrouwen zijn gepokt en gemazeld in het bestuurs- én handhavingsrecht. Vandaar dat zij – met hun collega’s – in het geweer kwamen tegen het verzoek van de Amsterdamse deken om zonder directe aanleiding financiële gegevens te overleggen. Een te vergaand gebruik van bevoegdheden, stelden ze. Wat hen motiveerde, was de ‘welhaast vanzelfsprekende koppeling die de uitvraag legt tussen financiële gezondheid en integriteit’.
Blomberg: ‘Begrijp ons goed, we zijn zeker niet tegen toezicht, ook niet tegen preventief toezicht. Maar daar gelden bestuursrechtelijke regels voor. Is er een noodzaak voor het vragen van de data die je wilt hebben als toezichthouder? Is de uitvraag proportioneel? Alle advocaten dwingend een brede informatieplicht opleggen, voldoet in onze ogen niet aan die regels.’
‘Juist wij als advocaten dienen ons teweer te stellen tegen datahongerige toezichthouders, want daar kan veel narigheid van komen,’ meent Grapperhaus. ‘Als bestuursrechtadvocaten beschermen we onze cliënten juist tegen dergelijke mechanismes. We zijn geen knip voor onze neus waard als we dit zomaar accepteren.’
Niettemin stelde het hof de ngnb-advocaten in het ongelijk, het dekenbezwaar werd gegrond verklaard. Een besluit dat Grapperhaus en Blomberg hadden verwacht. De ‘grote teleurstelling’ schuilt dan ook in de ‘rammelende redenering’. De tuchtrechters hebben volgens hen te marginaal getoetst, zonder zich te verdiepen in het onderliggende principiële vraagstuk.
Grapperhaus: ‘Het hof heeft gesteld dat het redelijk is dat de deken de financiële kengetallen opvraagt omdat de deken zegt dat nodig te vinden om zijn wettelijke taak te kunnen uitvoeren. De toets op die redelijkheid is buitengewoon mager geweest. Terwijl dat juist de kern is. Die toets had, ook uit een oogpunt van rechtsbescherming, indringend moeten zijn. Heeft de deken al die informatie wel nodig om zijn taak te kunnen uitoefenen? Is de uitvraag doelmatig, proportioneel, transparant en omkleed met adequate rechtsbescherming?’
Juist met het oog op de rechtsbescherming is de bestuursrechter beter uitgerust om deze vraag te beantwoorden dan de tuchtrechter, menen de beide advocaten. Niettemin stemden ze op verzoek van de Amsterdamse deken toch in met het proefproces bij de tuchtrechter. Grapperhaus: ‘Onze verwachting was dat in de proefprocedure de kern van de vraag, en dat is een bestuursrechtelijke vraag, aan de orde zou komen en tot in de diepte zou worden beredeneerd. Dat is niet gebeurd, de verrassende interventie van de landelijk deken ten spijt.’ Blomberg: ‘Het hof heeft niet echt de moeite genomen om bestuursrechtelijk te oordelen.’
De ‘rare uitkomst’ volgens Blomberg is nu dat de rechtsbescherming van advocaten wordt aangetast, nota bene door de eigen beroepsgroep. ‘Advocaten die medewerking weigeren, kunnen worden aangeklaagd voor onbetamelijk gedrag. Dat is zorgelijk. Bij de bestuursrechter kun je gewoon de vraag voorleggen of je aan het verzoek van de deken moet voldoen of niet.’
