Toen Jorge Molano na enkele jaren advieswerk in het buitenland in 2019 terugkeerde naar Colombia, maakte de Staat een nieuwe veiligheidsanalyse. ‘Ik werd weer ingeschat op een buitengewoon hoog risico. Ik had een geblindeerde auto nodig, met kogelvrije ramen. Ik vroeg op basis waarvan, maar ze zeiden dat dat geheim was. Zo ondemocratisch is de Staat, dat ze persoonlijke informatie niet met je willen delen. Je weet dus niet wat het risico is dat je loopt.’
Hoge generaals
Molano is ervan overtuigd dat de risicoanalyse zélf bedoeld was om angst aan te jagen. Hij treedt onder andere op voor slachtoffers in mensenrechtenzaken waar hoge (ex-)generaals bij betrokken zijn. ‘Het is een corrupte samenwerking van burgerlijke en militaire autoriteiten. In veel beveiligde auto’s zit afluisterapparatuur en gps waarmee je wordt gevolgd. Ze hebben zogezegd de muis aangesteld om op de kaas te passen.’
Het gevaar is niet denkbeeldig. Molano: ‘Sinds het akkoord met de FARC in 2016 zijn er 1.283 leiders op het gebied van mensenrechten vermoord. Tussen 28 april en 8 juni 2021 vonden 63 mensen de dood tijdens opstanden. De Verenigde Naties hebben bevestigd dat daarvan 28 mensen door de Staat zijn vermoord.’
Hoeveel advocaten er onder de mensenrechtenleiders zitten, is niet bekend. Maar advocaten van mensenrechtengroeperingen, of van mensen die zich inzetten voor het stoppen van de coca-verbouw, of van mensen die door de overheid ten onrechte worden gecriminaliseerd, hebben het moeilijk, aldus Molano. Niet alleen omdat de Staat je vereenzelvigt met je cliënt; zelfs collega-advocaten vinden je lastig.
Geen advocatenorde
Dit bemoeilijkt ook de vorming van een nationale orde van advocaten. ‘Een verplichte beroepsorganisatie zou zeker helpen om invloed op de regering uit te oefenen. Maar na zoveel jaren van conflict is het moeilijk iedereen bij elkaar te brengen. Advocaten die andersoortige zaken doen en geen problemen hebben, willen zich daar niet mee verenigen.’
Hoe anders hadden Molano en de zijnen zich het leven na het vredesakkoord met de FARC in 2016 voorgesteld. ‘We hoopten op een democratische Staat waarin we ons beroep veilig, rustig en in vrijheid konden uitoefenen. Maar die transitie is niet gekomen. De paramilitairen hebben zich gereorganiseerd en zijn sterker geworden. Beschermers van mensenrechten worden nog steeds gestigmatiseerd.’
Doorbreken
Hoe kun je dit doorbreken? ‘De autoriteiten zouden moeten beginnen met ons niet te zien als de vijand, we kunnen naast elkaar bestaan. Een groot probleem is dat mensen binnen de Staat die hebben gemoord straffeloos blijven, terwijl goedwillenden die zich inzetten voor vrede worden gestigmatiseerd als kwaadwillend. Om het systeem te krijgen wat we willen, moet dit opgeschoond worden. Internationale druk is daarvoor essentieel.’
Als je bedenkt dat Colombia in 2014 óók al onderwerp was van de Dag van de Bedreigde Advocaat, stemt dat niet erg hoopvol. In 2018 aanvaardde Colombia aanbevelingen van de Human Rights Council van de Verenigde Naties voor verbetering van de mensenrechtensituatie, maar uit een rapport uit 2021 van onder andere Lawyers for Lawyers blijkt dat er geen verbetering is. In het rapport staan actuele voorbeelden van advocaten die zijn lastiggevallen, bedreigd, bespioneerd en fysiek aangevallen.
Toch geeft Molano de moed niet op. ‘Het vergrootglas ligt op Colombia, en de regering heeft in 2018 wél die aanbevelingen aanvaard. Als er iets telt voor de regering dan is het haar imago. Daarom is de Dag van de Bedreigde Advocaat heel belangrijk voor ons.’
