Op de jaarvergadering riep de deken van Gelderland, Maaike Bomers, haar achterban vorige week op de discussie te volgen en zich te roeren. Andere dekens gaven op hun jaarvergadering vergelijkbare signalen af.
Het toezicht op de advocatuur is wettelijk neergelegd bij de elf lokale dekens, die op hun beurt weer worden gecontroleerd door het College van Toezicht. Tot voor kort was het de bedoeling het toezicht verder te professionaliseren door het formeel onder te brengen bij het landelijk dekenberaad. De fysieke uitvoering blijft bij de lokale dekens, die zich aangestuurd en ondersteund weten door een landelijk bureau dat ze zelf gezamenlijk besturen. Zowel het ministerie als de diverse advocatuurlijke bestuursorganen, verenigd in de NOvA, zaten op één lijn.
Door de fraudezaak bij landsadvocaat Pels Rijcken en de arrestatie van (inmiddels voormalig) strafrechtadvocaat Youssef Taghi is in Den Haag echter een andere wind opgestoken, constateert Maaike Bomers in haar dekenrede. Ze waarschuwt dat het ministerie inmiddels concept-toezichtmodellen op papier heeft gezet naar model van de Autoriteit Financiële Markt en het Bureau Financieel Toezicht. ‘Volgens één van de door het ministerie genoemde alternatieve modellen zou het toezicht zelfs losgekoppeld worden van de dekens.’ In dat geval houden de lokale dekens zich alleen nog bezig met klachtbehandeling en tuchtrecht, terwijl de landelijk toezichthouder bestuursrechtelijk handhaaft met boetes en dwangsommen.
Doorzettingsmacht
Volgens Bomers erkennen de dekens dat er een centrale toezichthouder moet komen, met doorzettingsmacht en bundeling van expertise zoals op het gebied van ondermijning. Maar het lokale maatwerk is essentieel, stelt ze. ‘Dekens ontvangen lokaal veel meer signalen over advocaten dan een centrale toezichthouder kan ontvangen, onder meer van cliënten en andere advocaten, maar ook van regionaal werkende ketenpartners, waaronder de rechtbank en het openbaar ministerie.’
De Gelderse deken wijst erop dat ‘een uitsluitend centraal en losgeknipt toezicht op grote afstand van advocaten niet in het belang is van de advocatuur en, belangrijker nog, niet in het belang van de rechtzoekenden, om wie het draait’.
De Limburgse deken Hans Vogel, die donderdagmiddag zijn jaarvergadering had, zei zijn toehoorders dat hem niet duidelijk is welk toezichtmodel het in de toekomst gaat worden. ‘Dat het allemaal maar bij het oude moet blijven, is intussen voor niemand meer uitlegbaar. Maar de boel op de schop nemen vraagt wel prudentie.’ Vogels noemt toezicht en klachtbehandeling ‘de centrale dekentaken’.
Ook de Amsterdamse deken Evert Jan Henrichs zei donderdag tegen zijn achterban te pleiten voor ‘lokaal ingebed toezicht’, in combinatie met ‘verdere professionalisering en uniformering op centraal niveau door verdere samenwerking in het dekenberaad’. Volgens Henrichs zou het een misslag zijn om van tuchtrecht over te stappen naar bestuursrecht. ‘Het contact met de rechtbank, het Openbaar Ministerie en de Raad voor Rechtsbijstand is er vooral lokáál en levert goed en adequaat toezicht op. Op landelijk niveau is dat niet in deze mate mogelijk.’
Dekker
Het is vooralsnog onduidelijk wat de status is van de concept-toezichtmodellen van het ministerie. Minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming stuurt later dit voorjaar zijn plannen naar de Tweede Kamer.
Zijn voorganger Sander Dekker zei in november wel te overwegen het toezicht binnen het dekenberaad te concentreren bij ‘een soort van dagelijks bestuur’ of een rol toe te kennen aan een aantal niet-dekens. Hij zei echter ook te hechten aan ‘de informatiepositie’ van de deken, die een vertrouwensrol vervult en daarmee goed zicht heeft op wat er in de regio gebeurt.
Bokkensprongen
Kamerlid Joost Sneller van D66, partijgenoot van Weerwind, zegt niet bekend te zijn met de vermeende plannen van het departement. In november waarschuwde hij Dekker al niet plots ‘een andere afslag te kiezen’. Ook nu zegt hij er niet voor te voelen ‘op grond van één of twee incidenten grote bokkensprongen te maken’. Sneller erkent wel dat de trends naar centralisatie van het toezicht en vergroting van de afstand tussen toezichthouder en advocaat ‘aan bewijskracht hebben gewonnen’ door de kwesties rondom Pels Rijcken en Youssef Taghi.
Ook de NOvA zegt niet bekend te zijn met de betreffende notitie. De Orde verklaart verder in afwachting te zijn van een nota van het ministerie van Justitie en Veiligheid. ‘Voor de algemene raad van de NOvA staat voorop dat toezicht op de advocatuur geen overheidstoezicht mag worden. Het toezicht dient binnen en door de advocatuur te worden georganiseerd en uitgeoefend.’
Het ministerie van Justitie en Veiligheid kon donderdagmiddag geen nadere helderheid verschaffen.
AANVULLING
Een woordvoerder van het ministerie zei vrijdag dat ‘de gesprekken nog lopen’ en dat er op dit moment geen nadere informatie wordt gegeven.
