Op 7 maart jl. werd het MH17 strafproces hervat. Tien dagen daarvoor is Rusland een verschrikkelijke en totale oorlog tegen Oekraïne begonnen. Kan het strafproces wel doorgaan gezien deze ontwikkeling? MH17 is namelijk neergeschoten in een conflict dat zich nu volledig openbaart. De rechtbank is zich heel bewust van deze vraag en geeft een paar dagen voordat de zitting wordt hervat aan dat alle partijen eerst een statement kunnen afleggen. Alle partijen maken hier gebruik van.
De rechtbank trapt af. Zij vraagt zich hardop af of het onder deze omstandigheden gepast is de strafzaak voort te zetten. Onder verwijzing naar het belang van een behandeling binnen een redelijke termijn wordt deze vraag echter met ‘ja’ beantwoord.
De verdediging geeft vervolgens – op persoonlijke titel – aan dat zij het geweld in Oekraïne veroordeelt. Ook zal zij de verdediging continueren omdat haar cliënt in onze democratische rechtsstaat recht heeft op een eerlijk proces. Het is de taak van een advocaat om de rechtsgang te controleren.
Het openbaar ministerie benadrukt ook dat het in het belang van een rechtvaardig en eerlijk proces is dat de verdediging de belangen van de verdachte in alle opzichten moet kunnen behartigen.
Wij, het RBT, sluiten ons hierbij aan. We voegen daar nog aan toe dat de oorlogshandelingen in Oekraïne bevestigen dat de Russische Federatie ook in 2014 al betrokken was bij het conflict in Oekraïne. ‘Met de invasie van Oekraïne toont Rusland haar ware gezicht. Wie kan na dit demasqué nog in gemoede volhouden dat het Russische regime niet tot op het hoogste niveau militair betrokken was bij het neerhalen van MH17?’ Daarnaast weten de nabestaanden dat ‘Rusland de iure in dit strafproces geen verdachte is. Voor hen staat het Russische regime in moreel opzicht de facto wel degelijk terecht, omdat twee in deze procedure relevante vragen samenhangen met de inmiddels openlijke betrokkenheid van Rusland. Namelijk de vraag naar de herkomst van de BUK-raket die de MH17 uit de lucht schoot, en de vraag naar de afvuurlocatie.’
Legitiem
Na de statements wordt de zitting hervat. De verdediging is aan het woord. Wat gaat ze doen? Welk woord voert ze? Tot nu toe heeft de verdediging de kaarten vooral op de borst gehouden.
In de elf zittingsdagen die volgen verspreid over vier weken haalt de verdediging alles uit de kast. Er worden aanvullende rapporten ingediend en veel bewijsmiddelen worden besproken en bekritiseerd. Het niveau is heel hoog. Hoewel ik het mede vanuit mijn positie niet eens ben met de ingenomen standpunten komen de verweren overtuigend over met name bij deelvraag drie: De vraag of de verdachte heeft deelgenomen op strafrechtelijk verwijtbare wijze.
Het pleidooi zit knap in elkaar en er worden (zeker juridisch gezien) een aantal terechte punten gemaakt. Een buitenstaander die dit pleidooi aanhoort zal oprecht kunnen gaan twijfelen aan de feiten zoals die eerder door het OM zijn gepresenteerd. Dat is een kunst. Journalist Toine Heijmans (van de Volkskrant) analyseert dat echter heel treffend: ‘De waarheid open wrikken, dat is wat advocaten doen. Niets is zeker, behalve de dood misschien, en hoe meer je inzoomt op details, hoe minder je ziet van het geheel’.
Overigens wordt hetzelfde citaat door de verdediging in het slotwoord juist gebruikt om aan te geven ‘dat veel mensen kennelijk denken dat advocaten alleen maar bezig met het optrekken van rookgordijnen. Het overzicht op de waarheid te vertroebelen door in te zoomen op onbelangrijke details en door het doen van vage suggesties. Hiermee worden advocaten tekort gedaan.’ (…) Ook ieder ander die waarde hecht aan een eerlijk proces wordt met een dergelijke duiding van het recht tekort gedaan.’ Aldus de verdediging.
Nogmaals, hoewel ik het niet eens ben met de ingenomen stadpunten komt het uitgesproken pleidooi de legitimiteit van dit proces ten goede. De rechtbank zal er in ieder geval goed voor moeten gaan zitten om tot een afgewogen oordeel te komen. En om die reden ben ik eens met de verdediging dat ‘het recht beoogt te garanderen dat de feiten eerst goed worden gewikt en gewogen door een rechter’.
Vervolg
Op 16 mei aanstaande wordt het strafproces weer hervat. Wij mogen dan eerst nog een nadere toelichting geven op de vorderingen benadeelde partij en wat het OM en de verdediging daarover hebben opgemerkt. Aansluitend mag het OM reageren op het pleidooi. Naar verwachting zal de repliek van het OM twee á drie dagen duren.
