Dat was woensdag een van de uitkomsten tijdens een rondetafelgesprek over sanctiemaatregelen en advocatuurlijke dienstverlening met enkele tientallen advocaten op het kantoor van de NOvA in Den Haag. Onderwerp van de bijeenkomst waren de recente internationale en Nederlandse sanctiemaatregelen tegen de Russische federatie, Russische ondernemingen en instellingen en bepaalde Russische staatsburgers in verband met de Russische inval in Oekraïne.
Toepassing en naleving van de sancties roepen verschillende juridische en ethische vraagstukken op, die voor de hele balie, voor de rechtspleging en voor de rechtsstaat van groot belang zijn, schrijft de NOvA in een verslag van het gesprek. Voorbeelden van dergelijke vragen zijn de vraag naar de gevolgen van de sancties voor de toegang tot het recht en de verantwoordelijkheid van advocaten voor de naleving van de sancties.
Camilo Schutte, voorzitter van de adviescommissie Rechtsstatelijkheid van de NOvA, beschreef het speelveld waarin de advocatuur zijn weg moet zien te vinden. ‘Als beroepsgroep mogen we niet meewerken aan het faciliteren van onwettige activiteiten, maar moeten we ook bijdragen aan het bewaken van de rechtsstaat. Enerzijds moeten wij als advocaten zelf de sancties naleven en mogen we cliënten niet helpen ze te onderduiken of omzeilen. Anderzijds roepen de maatregelen rechtsstatelijke vragen op, onder meer omdat zij fundamentele grondrechten beperken, zoals het grondrecht op eigendom, en de toegang tot rechtshulp en daarmee tot de rechter bemoeilijken.’
Type zaak
De stelling dat advocaten geen personen of bedrijven die onder het sanctieregime vallen moeten bijstaan vonden de meeste aanwezige advocaten ’te strikt’. ‘In bepaalde gevallen moet toegang tot een advocaat mogelijk blijven. Daarbij moet het type zaak de doorslag geven. Een verbod op het bijstaan van bedrijven, instellingen en personen bij financiële of vennootschapsrechtelijke zaken kon op brede instemming rekenen. Maar het ontzeggen van rechtsbijstand aan bijvoorbeeld organisaties die hun plaats op de sanctielijst door de rechter zouden willen laten toetsen of personen die een omgangsregeling voor hun kinderen zouden willen laten vaststellen zou strijdig zijn met het grondrecht op rechtsbijstand.’
Tijdens het gesprek bleek dat er onder advocaten behoefte bestaat aan informatie over de inhoud en uitleg van de complexe sanctieregels. De NOvA zegt daarbij een ‘nuttige rol’ te kunnen spelen, bijvoorbeeld door het opzetten van een expertise- en informatiepunt.
