Omgaan met inflatiepijn

Harrie den Besten werkt als arbeidsrechtspecialist in Almere. Zijn cliënten, van multinationals tot eenmanszaken, zijn verspreid over het hele land. Voor zijn werk rijdt hij jaarlijks ruim 45.000 kilometer. De gestegen brandstofprijzen tikken behoorlijk aan. Deze extra reiskosten berekent hij dan ook door.

De hoge kosten aan de pomp zijn tekenen van de huidige inflatie. Die is het afgelopen jaar hard gestegen. Van 1,4 procent in juli 2021 naar 8,8 procent in mei van dit jaar, blijkt uit cijfers van het CBS. De inflatie komt grotendeels voort uit de stijgende energieprijzen. Daarmee stijgen ook de brandstofprijzen. Daarnaast worden grondstoffen in het algemeen duurder. Ook werkt de inflatie zodoende door in levensmiddelen (zie kader).

Welke impact heeft de inflatie naast de hoge benzineprijzen op de advocatuur? In directe zin valt die op dit moment mee, zegt Robert van Beemen, partner bij Executive Search en Strategisch adviesbureau Dicke Röell Breedveld (DRB Groep) in Den Haag. Hij adviseert advocatenkantoren over trends, ontwikkelingen, strategieën, ESG (Environmental, Social en Governance) en de invloed daarvan op hun business- en governancemodel. ‘De grootste kosten van advocatenkantoren bestaan uit personeelskosten en huur of hypotheek van het kantoor. Deze kosten gaan niet direct omhoog. De inflatiecorrectie voor salarissen wordt vaak per 1 januari doorberekend, zegt Van Beemen. Bij huurprijzen gaat het meestal over langdurige contracten en hypotheken staan vaak voor langere tijd vast.

Zij het vertraagd, het is aannemelijk dat de inflatie ook binnen deze kostenposten gaat doorsijpelen. Deken van de orde van advocaten Noord-Holland Michel Moeijes bevestigt dat. ‘De advocatuur hobbelt meestal wat achter de conjunctuur aan. Maar als de loonkosten en huisvestingskosten vijf tot tien procent gaan stijgen, voel je dat wel.’ Kleinere kostenposten worden ook geraakt. Denk aan hogere energierekeningen, stijgende kosten voor ICT, en kosten voor andere benodigdheden voor het reilen en zeilen van het kantoor.

De grootste pijn van de kostenstijgingen voelen advocaten volgens Van Beemen op dit moment vooral indirect; cliënten die hard worden geraakt door de inflatie stappen minder snel naar hun advocaat of vragen om een verlaging van het tarief. Dat kun je bijvoorbeeld terugzien in de praktijk van ondernemingsrechtadvocaten.

Robert de Pater, ondernemingsrechtadvocaat en eigenaar van Gimbrere Legal: ‘Op het gebied van uitzenden en ICT gaat het erg goed. Deze cliënten zijn ook vooral bezig met uitbreiden en overnames. Andere professies hebben het moeilijker en kunnen vaker de rekeningen niet betalen.’ Voor deze cliënten verlaagt Gimbrere Legal in sommige gevallen het uurtarief met twintig procent, vertelt De Pater. Daarnaast krijgen cliënten die net boven het toevoegingsniveau zitten in sommige gevallen vijftig procent korting.

Doordat de rente stijgt (zie kader), verandert het investeringsklimaat. Het wordt lastiger om de financiering voor deals rond te krijgen. Van Beemen kan zich voorstellen dat M&A-advocaten het rustiger krijgen, of andersoortig werk gaan doen. ‘Producten en grondstoffen zijn duurder geworden. Daarbij zit er in de toeleveringsketens een enorme vertraging. Dat is van invloed op de uitleg van bestaande contracten.’ Advocaten zullen worden gevraagd nieuwe contracten op te stellen die rekening houden met de grillen van deze tijd, verwacht Van Beemen.

Advocaten die actief zijn op het gebied van insolventierecht hebben naar verwachting juist baat bij de huidige inflatie. Zij hebben het in de afgelopen jaren van coronatijd zwaar gehad, omdat er weinig faillissementen werden uitgesproken. ‘De verwachting is nu dat na beëindiging van de steunmaatregelen vanuit de overheid in combinatie met de inflatie het niet anders kan dan dat er weer meer bedrijven failliet zullen gaan,’ zegt Henri Bentfort van Valkenburg, voorzitter van INSOLAD, de Vereniging voor Insolventierecht Advocaten. Cijfers van het CBS bevestigen deze verwachte trend; in mei zijn er 71 bedrijven meer failliet verklaard dan in april. Toch ligt het aantal nog aanzienlijk lager dan voor het begin van coronatijd.

Het uurtarief van een advocaat varieert enorm, van honderd tot meer dan vijfhonderd euro per uur. Het is afhankelijk van factoren als specialisatie, ervaringsjaren van de advocaat, type kantoor, type cliënt. Op de vraag of ze van plan zijn hun uurtarief op dit moment te verhogen, reageren advocaten verschillend. Harrie den Besten heeft nu een uurtarief van 245 euro exclusief btw plus zeven procent kantoorkosten. Hij denkt erover na om de inflatie door te berekenen. Daarmee komt hij naar eigen zeggen op een hoger tarief uit dan de meeste advocaten in Almere die vaak rond de 200 euro per uur vragen. Tegelijkertijd benadrukt hij dat een uurtarief lang niet alles zegt. ‘Het gaat om het werk dat je verricht. Met veel kennis en ervaring werk je sneller en ben je in verhouding goedkoper.’
Een vijftal grote kantoren is terughoudend in het geven van informatie over de manier waarop er binnen kantoor met de huidige inflatie wordt omgegaan. Ook enkele middelgrote kantoren werken liever niet mee aan een interview hierover. De informatie die wordt gevraagd, komt te dichtbij bij de strategie van zijn kantoor, geeft een advocaat aan. Enkele andere advocaten van middelgrote kantoren zeggen openlijk hun tarief op dit moment nog niet aan de inflatie aan te passen.

Een logisch moment om het uurtarief te verhogen is per 1 januari, zegt Marco van Beek, sectormanager zakelijke dienstverlening binnen de Rabobank. Dat zal voor veel kantoren ook het moment zijn waarop de inflatie wordt doorberekend in de personeelskosten. De Rabobank heeft geen eenduidig antwoord op de vraag of en zo ja, met hoeveel procent advocaten hogere prijsniveaus moeten doorberekenen in hun uurtarief. ‘Het is geen kwestie van “one size fits all”,’ benadrukt Van Beek. ‘Ben je een kantoor met personeelsschaarste, dan zal de drempel om de inflatiecorrectie in de salarissen en daarmee in het uurtarief volledig door te voeren lager zijn. Voor een kantoor met een wat meer generiek profiel, minder onderscheidend vermogen en minder toegevoegde waarde naar de markt toe, zal de drempel hoger worden. Deze kantoren hebben te maken met meer concurrentie.’ Van Beek oppert ook de mogelijkheid om de uurtarieven slechts voor dat deel van de zaken te verhogen waarvoor er minder concurrentie is.

Volgens Van Beemen van DRB is ook het type cliënt van invloed op de vraag of, en zo ja, in welke mate advocaten de inflatie zouden moeten doorberekenen. ‘Bedrijven in de bouw en het vastgoed werken met relatief smalle winstmarges. Als je als advocatenkantoor met winstmarges die fors hoger liggen de facturen vijf procent gaat verhogen, zal die sector dat niet zo snel pikken.’

Daarbij onderstreept hij de steeds complexere tariefstructuur. De tarieven die veel kantoren hanteren, zijn enorm gedifferentieerd, zegt hij. ‘Je hebt tarieven voor stagiairs, medewerkers, partners, en deze zijn vaak ook weer afhankelijk van het type cliënt, type werkzaamheden, en de grootte en complexiteit van een zaak. Dan wordt niet zo snel gezegd: verhoog alle facturen maar met vijf procent. Zo zit dat eigenlijk niet meer in elkaar.’

Kortom, het is een kwestie van maatwerk. Tussen nu en eind van het jaar zal het onderwerp bij veel kantoren ter sprake komen. Advocaten zullen hierover het gesprek aangaan met hun cliënten. Van Beemen: ‘Wat ik terughoor van advocaten, is dat sommige kantoren dat gesprek al hebben gehad met cliënten. Maar er is vrijwel geen kantoor dat de inflatie één op één doorzet.’ En dat is verstandig, denkt Van Beemen. ‘Ik zou voorzichtig zijn met het rücksichtslos doorvoeren van tariefverhogingen.’ De concurrerende markt zorgt er volgens hem voor dat advocaten zichzelf dan uit de markt prijzen.

Behalve aan de omzetkant kunnen advocaten ook bezuinigen op kosten om de inflatie op te vangen. Bedrijfsadviseur Robert van Beemen raadt kantoren af om te besparen op de ontwikkeling van talent. ‘Dat kan een quick win lijken, maar is het niet.’ Hij wijst op de krapte op de arbeidsmarkt en het belang van het binden en positief stimuleren van medewerkers aan kantoor.

Volgens Marco van Beek van de Rabobank is investeren in innovatie en digitalisering een manier om de kosten terug te brengen. ‘Door de toepassing van vormen van legal tech zul je zeker voor de lagere en middelbare functies op een advocatenkantoor toekunnen met minder mensen.’ Daarbij raadt hij specialiseren op één of enkele rechtsgebieden aan. ‘Kantoren die zich specialiseren realiseren een beter rendement. De ouderwetse algemene praktijk heeft het steeds moeilijker. Voor deze kantoren zal het ook lastiger zijn om hogere tarieven door te berekenen, omdat ze meer concurrentie hebben.’ Fuseren wordt overigens niet per definitie aangeraden. Van Beek: ‘Een zzp’er heeft maar weinig overhead. Die kan best kostenefficiënt optreden.’

Hendry de Boer, sociaal advocaat in straf- en participatiewetzaken in Zutphen, ervaart de financiële voordelen van het zzp’er-schap. Vijf jaar geleden begon hij voor zichzelf. Voor die tijd werkte hij bij Advokatenkollektief Sloetstraat in Arnhem. ‘Dat is opgeheven. Financieel was het niet meer aantrekkelijk.’ Als eenpitter verdient hij meer dan bij het kollektief. ‘Alle kosten werden op een grote hoop gegooid.’ Zelf maakt hij maar weinig kosten. Zo heeft hij geen secretaresse. Zijn kantoorkosten belasten hem ook niet erg. Voor een kleine 510 euro per maand inclusief gas, elektra en een internetaansluiting huurt hij een gemeubileerde kamer in een bedrijfsverzamelpand in Zutphen. ‘Ik hoor bedragen van mijn collega’s in Arnhem voor de huur van hun kantoor waar ik van schrik.’

Ook heeft hij bezuinigd op zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering. ‘Dat scheelde me 6.800 euro per jaar. Maar dat is niet maatgevend. Mijn vrouw heeft een goede baan, de kinderen zijn uit huis. Anders had ik dat risico niet kunnen nemen. Wel heb ik twee levensverzekeringen afgesloten.’
Ook arbeidsrechtadvocaat Harrie den Besten werkt sinds februari van dit jaar als eenpitter. Hij heeft lagere kosten dan toen hij samenwerkte met drie collega’s. Zijn secretaresse, die drieëntwintig jaar voor hem heeft gewerkt, heeft hij niet meegenomen. ‘Dat was te duur. Nu heb ik helemaal zelfstandig leren werken, en dat gaat goed. Voor mijn rechtenstudie heb ik conservatorium gedaan. Ik speel orgel en kan vreselijk snel typen. Verder helpt mijn vrouw af en toe met kopiëren en inbinden, en met de urenregistratie.’