De introductie van het rechtshulppakket was één van de pijlers onder de vernieuwing van het stelsel, zoals beoogd door Weerwinds voorganger Sander Dekker. Dekker dacht er over in de toekomst tenders voor rechtshulppakketten uit te schrijven, waarop grote marktpartijen, zoals verzekeraar Achmea, konden inschrijven. Dat zou leiden tot een efficiëntere en daarmee goedkopere rechtsbijstand, zo was het idee. De praktijk bleek echter weerbarstig. Een experiment door Achmea-dochter LegalGuard, gericht op consumentenzaken, blijkt niet succesvol. Tot dusver heeft nog geen enkel rechtshulppakket het licht gezien.
Draagvlak
Dekkers opvolger Weerwind maakt een half jaar na zijn aantreden korte metten met het idee, al was het alleen al omdat de Raad voor Rechtsbijstand volgens hem niet is berekend op zo’n taak. ‘Verder is niet goed aan te tonen dat het grootschalig inkopen van rechtsbijstand bijdraagt aan de beoogde kwaliteitsverbetering in het gehele stelsel. Bovendien is het de verwachting dat er voor sommige rechtsgebieden (onder andere echtscheidingen, strafrecht en asiel) niet voldoende aanbod van nieuwe toetreders zal zijn.’ De minister voegt eraan toe dat zowel in het veld als in de politiek er geen draagvlak bestaat voor de grootschalige inkoop van rechtshulp door de overheid, zodat hij heeft besloten ermee te stoppen.
Weerwind houdt nog wel de deur op een kier voor twee lopende experimenten met rechtshulppakketten, te weten echtscheidingen en asiel. Eind dit jaar wil hij daarover een definitief besluit nemen. Dan zal hij de Tweede Kamer ook laten weten of hij ‘op een andere wijze zal inzetten op verbetering van de kwaliteit en het passend houden van de vergoedingen in het vernieuwde stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand.’
Eigen bijdrage
De rechtzoekende zal er financieel hoe dan ook niet onder lijden, onderstreept Weerwind. De huidige systematiek voor de bepaling van de hoogte van de eigen bijdrage en de huidige verdeling van de inkomensgroepen blijft behouden, de eigen bijdrage gaat niet omhoog. Wel trekt de minister een jaar extra uit voor de vernieuwing van het stelsel, dat ook een betere functionerende eerste lijn en verdere verlaging van overheidsprocedures beoogt. De hele operatie moet nu in 2026 zijn afgerond.
In zijn brief aan de Kamer schrijft Weerwind verder dat er op dit moment nog geen tekort is aan sociaal advocaten, maar dat er in de toekomst als gevolg van vergrijzing en onvoldoende aanwas in sommige regio’s problemen kunnen ontstaan. De Raad voor Rechtsbijstand doet daar momenteel onderzoek naar en komt later dit jaar met zijn bevindingen.
Maatschappelijke bijdrage
Minister Weerwind zegt ook vast te houden aan ‘een substantiële maatschappelijke bijdrage door de gehele advocatuur aan het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand’. Hij is daarover in gesprek met de beroepsgroep, die deze zomer nog de kans krijgt om met voorstellen te komen. Daarna maakt Weerwind de balans op. ‘Daarbij is de mate van verplichtendheid en de vorm waarin een bijdrage zal moeten worden geleverd (…) nadrukkelijk onderdeel van de besluitvorming.’