In het jaarverslag zijn de ontwikkelingen op vier gebieden voor de rechtsstaat nader bekeken: de justitiële stelsels, het kader voor corruptiebestrijding, pluriformiteit en vrijheid van de media, en andere institutionele kwesties in verband met controles en waarborgen. ‘Uit het verslag blijkt dat in een groot aantal lidstaten de hervormingen van de rechtsstaat zijn voortgezet om de in de twee voorgaande edities vastgestelde problemen te verhelpen. Tegelijkertijd blijven in sommige lidstaten structurele problemen bestaan.’
De commissie doelt onder meer op de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. In sommige lidstaten zijn er problemen op het gebied van benoemingen in hogere rechtbanken en voor functies als voorzitter van een rechtbank. In andere lidstaten bestaat bezorgdheid over de onafhankelijkheid of de autonomie van het openbaar ministerie en wordt gebruikgemaakt van tuchtprocedures om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in te perken.
Corruptie
Corruptie blijft een ernstig punt van zorg voor de EU-burgers, staat in het rapport. Zo blijkt uit de Eurobarometer over corruptie van 2022 dat volgens 68 procent van de burgers corruptie wijdverbreid is in hun land. In sommige lidstaten duren onderzoeken naar en vervolgingen in corruptiezaken lang en ontbreekt het nog steeds aan rechterlijke uitspraken, met name in zaken op hoog niveau.
De Europese Commissie heeft ook een hoofdstuk uitgebracht over de situatie van de rechtsstaat in Nederland en doet daarbij een aantal aanbevelingen. Naast het verder digitaliseren van de rechtspraak moet Nederland een gedragscode voor ministers en staatssecretarissen goedkeuren en de structurele problemen rondom de toeslagenaffaire aanpakken.