Het voorgestelde systeem komt in essentie neer op een bancair sleepnet, aldus de AP. ‘Onderdeel van het voorstel is het monitoren van alle banktransacties van alle Nederlandse rekeninghouders in één gecentraliseerde database, met gebruik van algoritmes. Dit betekent een verregaande inbreuk op de bescherming en vertrouwelijkheid van klantgegevens.’
Volgens de AP kan het systeem er ook toe leiden dat mensen ten onrechte toegang verliezen tot hun bankrekening. Doordat banken klantgegevens gaan uitwisselen wordt het straks praktisch onmogelijk om nog ergens een bankrekening te openen, als iemand eenmaal als risico is aangemerkt.
‘De voorgestelde monitoring gaat echt veel te ver’, zegt AP-bestuurder Katja Mur. ‘Al jouw betaalgedrag wordt straks centraal verzameld en met algoritmes in de gaten gehouden, samen met alle transacties van alle andere bankklanten in Nederland. Dit levert risico’s op voor jouw privacy. Je betaalgegevens laten je hele handel en wandel zien. Bijvoorbeeld of jij geld uitgeeft aan een politieke partij, religieuze instelling of psycholoog.’
De huidige Europese en nationale regelgeving tegen witwassen maken al flink inbreuk op de privacy van burgers, stelt de AP. Het nieuwe concept-wetsvoorstel komt daar nog eens bovenop, aldus Mur. ‘Goede wetgeving draagt bij aan het aanpakken van witwassen zonder onnodig de grondrechten van alle burgers in te perken. Dat is met dit voorstel zeker niet het geval. Mensen zijn onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Door iedereen standaard in de gaten te houden, wordt er aan dit fundamentele beginsel van de rechtsstaat getornd.’
De AP heeft haar bezwaren vervat in een formeel advies aan het kabinet. Dat advies dateert al van maart 2020. Volgens een woordvoerder is er voor gekozen dat nu openbaar te maken omdat het kabinet op het punt staat het wetsvoorstel naar de Kamer te sturen.