Het is donderdag 17 november 2022 10.00 uur. Net als op de allereerste dag van dit megaproces heb ik met de andere advocaten van het rechtsbijstandsteam MH17 afgesproken op Schipholplaza. Daar haalt een busje ons op, en brengt ons naar een grote loods van Schiphol vlakbij het Justitieel Complex Schiphol (JCS). Deze loods is speciaal ingericht als verzamelpunt voor de nabestaanden. Samen drinken we koffie naast de nog aanwezige sneeuwschuivers.
Vandaag zijn 384 belangstellenden, waaronder nabestaanden en hoogwaardigheidsbekleders, aanwezig bij de uitspraak in de rechtbank. Naast deze groep zijn er nog zo’n 250 journalisten van over de hele wereld die verslag doen vanaf het perscentrum naast het JCS. De NOS doet live verslag van de uitspraak en heeft een speciale ruimte binnen de muren van de rechtbank. Uiteraard zal de uitspraak ook via de standaard live-verbinding worden uitgezonden op internet, zodat de hele wereld kan meekijken.
Zittingszaal D
Vanuit de sneeuwschuiversloods vertrekken nabestaanden om het half uur in groepjes naar ingang drie van de rechtbank. Dat is de ingang die het verste afligt van de hoofdingang, daar waar alle journalisten zich hebben verzameld. Iedereen moet door een strenge security check en dat kost tijd. Wij van het rechtsbijstandsteam moeten via de hoofdingang naar binnen. Daarbij banen we ons eerst een weg door de honderden journalisten en cameraploegen die voor de hoofingang staan opgesteld.
De uitspraak is in zittingszaal D: de zaal waar het proces de afgelopen 2,5 jaar op 68 fysieke dagen plaatsvond. Wij zitten op de eerste rij, samen met de twee advocaten die verdachte Pulatov vertegenwoordigen. Daarachter zit een rij journalisten, met daarachter een grote groep nabestaanden. De andere nabestaanden zijn verspreid over drie andere zittingszalen van het complex.
Vonnis
De zitting begint. In een kleine twee uur geeft voorzitter Steenhuis een samenvatting van het vonnis. Dit doet hij op indrukwekkende wijze. Hoewel er zeer ingewikkelde juridische onderwerpen ten grondslag liggen, wordt het vonnis op een begrijpelijke manier uitgelegd. De inhoud van het vonnis vind ik weloverwogen en ik ben positief over deze uitkomst. De door ons ingediende vorderingen naar Oekraïens recht worden volledig toegewezen. Belangrijker is dat de nabestaanden opgelucht en ook wel tevreden zijn. Eindelijk wordt de toedracht bevestigd door een onafhankelijke rechter.
Ook staat de rechtbank uitgebreid stil bij de rol van Rusland. Volgens de rechtbank had Rusland vanaf mei 2014 ‘overall control’ over Oost-Oekraïne en was er aldus sprake van een internationaal gewapend conflict. Door de oorlog in Oekraïne krijgt de uitspraak een grote symbolische lading omdat Rusland elke betrokkenheid bij het conflict in Oost-Oekraïne aanvankelijk ontkende. Deze uitspraak zegt dus ook iets over het waarheidsgehalte van iedere mededeling die Rusland over de oorlog in Oekraïne doet.
Emotie
De zitting wordt afgerond en iedereen verlaat de zaal, behalve de advocaten en de officieren van justitie. Wij krijgen namelijk de hardcopy van de vier vonnissen overhandigt. Het voelt als een voorlopige afsluiting maar ook als enorme ontlading. We komen even tot rust in de advocatenkamer waarna we ons wederom door de massa’s journalisten wurmen op weg naar de sneeuwschuiverloods. Hier spreken we met de nabestaanden over de uitspraak. Er is veel emotie maar er heerst gelukkig vooral een gevoel van opluchting. Daarna gaan we met het rechtsbijstandsteam wat drinken op Schipholplaza. Op dezelfde plek als waar wij na de eerste zittingsdag in maart 2020 de dag hebben geëvalueerd. En niet ver van de plek waar 298 mensen 8,5 jaar geleden aan boord gingen van vlucht MH17.
Kan het dossier MH17 nu worden afgesloten? Nee voorlopig nog niet. De komende periode moet blijken of een van de partijen in hoger beroep zal gaan. Ook heeft het OM aangegeven begin volgend jaar te laten weten of er nog meer verdachten van het neerhalen van MH17 zullen worden vervolgd. Daarnaast lopen er nog procedures tegen Rusland bij het EHRM en ICAO. Wel hoop ik dat de nabestaanden met dit vonnis voorlopig rust zullen vinden en verlost zullen zijn van de desinformatiecampagne die zij de afgelopen jaren over zich heen hebben gehad.
