Was de term tot voor kort gereserveerd voor seksuele misdrijven of seksuele intimidatie, de grensoverschrijdende gedraging is inmiddels het containerbegrip voor alles wat ongewenst is in de ogen van de ander. Het is een one-size-fits-all-verwijt, geschikt om van iedereen een dader te maken. ‘Grensoverschrijdend’ kent daarbij een glijdende schaal, van onprettig tot misdadig. Daarover komt pas uitsluitsel als de dader eerst publiekelijk is gecanceld.
Zoals PvdA-kamerlid Van Dijk ondervond. Er waren meldingen binnengekomen van zijn grensoverschrijdend gedrag en hij werd meteen als een aanrander van het toneel verdreven. Inmiddels blijkt dat het gedrag slechts bestond uit ‘het wekken van valse verwachtingen in de privésfeer’. Er was een extern bureau ingehuurd om dit te onderzoeken.
Zo doen nu talloze bureaus onderzoek. Naar het gedrag van Matthijs van Nieuwkerk, uitgebreid naar de gehele publieke omroep. En natuurlijk de oud-Kamervoorzitter. Het onderzoek naar Arib werd geadviseerd door Landsadvocaat Pels Rijcken. Dat kantoor is ervaringsdeskundig, nu het in 2021 zelf van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer was beschuldigd.
Maar ook Handboogsport Nederland heeft een onderzoek laten uitvoeren onder haar leden. Ik citeer van de website: ‘Op de vraag welke ervaringen de meeste indruk maakten, wordt emotioneel grensoverschrijdend gedrag (EGG) het meest genoemd: 16 procent. Daarbij valt te denken aan geplaagd worden en kritiek op sportieve prestaties.’
In de holtes van de vage norm kruipen hypocrisie, zelfbeklag en heilige verontwaardiging rond.
In 2003 bracht de WRR een rapport uit met de titel Waarden, normen en de last van het gedrag. Het rapport, dat was verzocht door kabinet-Balkenende I, is nog steeds actueel. Opvallend is dat de term ‘grensoverschrijdend’ nergens wordt genoemd. Dat heeft een reden. De geëigende term is ‘normoverschrijdend gedrag’.
Het rapport schrijft: ‘Op sociale en morele normoverschrijdingen, die niet samenvallen met wettelijke normoverschrijdingen, moet principieel anders worden gereageerd dan op onduldbare en onwettige gedragingen, al is een precieze grens tussen deze soorten gedragingen in een samenleving nooit voor honderd procent scherp te trekken’.
Het rapport waarschuwt ervoor dat conflicten over sociale en morele normen ‘een samenleving intern kunnen verscheuren’ als daar niet zorgvuldig mee wordt omgegaan. Oftewel: lichtvaardig gewapper met een beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag leidt tot sociale onveiligheid.