D66-Kamerlid Joost Sneller heeft daartoe een initiatiefvoorstel ingediend. Volgens Sneller bevindt het OM zich in een voortdurend spanningsveld tussen de uitvoerende en de rechterlijke macht. Aan de ene kant maakt het OM deel uit van de onafhankelijke rechterlijke macht, maar aan de andere kant valt het onder de verantwoordelijkheid van de minister van justitie. De minister beschikt over een aanwijzingsbevoegdheid en kan het OM voorschrijven in een concrete strafzaak tot opsporing, vervolging of niet-vervolging over te gaan. Daarnaast is het college van procureurs-generaal wettelijk verplicht de minister te informeren.
Informatieplicht
In zijn initiatiefvoorstel wil Sneller de ministeriële bevoegdheden in concrete strafzaken laten vervallen, zodat er niet langer sprake is een aanwijzingsbevoegdheid en een informatieplicht. Volgens het Kamerlid hebben eerdere strafzaken, zoals tegen politicus Geert Wilders, en een strafrechtelijk onderzoek naar Shell laten zien dat de rol van de minister tot vragen en wantrouwen leidt.
In het geval van de zaken tegen Wilders bemoeiden ambtenaren van het ministerie zich actief met de handelswijze en strategie van het OM. De zaak Shell draaide om een schikking tussen het OM en de oliegigant in 2019 na verdenking van corruptie rond een Nigeriaanse olieveld. Ook toen sprak de minister meerdere malen met de top van het OM over de zaak.
Beïnvloeding
Dergelijke bemoeienis wekt op zijn minst de schijn van politieke beïnvloeding en moet voorkomen worden, meent Sneller. Hij wil dat minister de bevoegdheid houdt algemene aanwijzingen te geven aan het OM en dat hij daarover verantwoording schuldig blijft aan de Tweede en Eerste Kamer. In concrete zaken is het OM straks verantwoording schuldig aan de rechter, maar niet aan de minister, als het aan D66 ligt. Ook de procureur-generaal bij de Hoge Raad blijft belast met toezicht op het OM.
D66 probeerde enkele jaren geleden ook al de bevoegdheden van de minister in strafzaken te beperken. Toen kwam het voorstel echter niet door de procedures heen.
Een uitgebreidere versie van dit artikel is verschenen in het e-magazine van januari.
